Αποικία του Ακρωτηρίου Cape Colony Kaapkolonie
1806 – 1910
Σημαία Εθνόσημο
Ύμνος Ο Θεός ας σώζει τη βασίλισσα (1837-1901)
Πρωτεύουσα		Κέιπ Τάουν
Θρησκεία		Ολλανδική Μεταρρυθμισμένη Εκκλησία Αγγλικανική Εκκλησία
Πολίτευμα		Συνταγματική μοναρχία
Βασιλιάς
-	1795-1820	Γεώργιος Γ΄
-	1901–1910	Εδουάρδος Ζ΄
Πρωθυπουργός
-	1797–1798	Τζορτζ Μακάρτνεϊ
-	1901–1910	Γουόλτερ Χέλι-Χάτσινσον
Ιστορία
-	Ίδρυση	1806
-	Κατάλυση	1910

Η Αποικία του Ακρωτηρίου (ολλανδικά: Kaapkolonie‎‎), επίσης γνωστή και ως Αποικία του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, ήταν μία βρετανική αποικία που πήρε το όνομά της από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας και εκτεινόταν στα δυτικά και νότια εδάφη της σημερινής Νότιας Αφρικής.^[1][2] Η βρετανική αποικία διαδέχτηκε την Ολλανδική Αποικία του Ακρωτηρίου, η οποία συστάθηκε το 1652 από την Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών.^[3][4] Το Ακρωτήριο βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Εταιρείας από το 1652 έως το 1795, καθώς και την περίοδο 1803-1806.^[5][6]

Το 1795 οι Βρετανοί εισέβαλαν και κατέλαβαν την Αποικία του Ακρωτηρίου από τους Ολλανδούς, όμως με τη Συνθήκη της Αμιένης του 1802 υποχρεώθηκε να την επιστρέψει στην Βαταβική Δημοκρατία.^[7][8][9] Ανακαταλήφθηκε από τους Βρετανούς με τη Μάχη του Μπλάουμπεργκ τον Ιανουάριο του 1806, γεγονός που επικυρώθηκε με την Αγγλο-Ολλανδική Συνθήκη του 1814.^{[10][11][12][13]}

Το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας παρέμεινε μέρος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, αποκτώντας αρχές αυτοδιοίκησης το 1872. Η αποικία επεκτάθηκε εδαφικά με την πάροδο των ετών, εκτεινόμενη από τον Ακτή του Ατλαντικού μέχρι τον ποταμό Γκρέιτ Φις στα ανατολικά. Στα βόρεια, ο ποταμός Οράγγης χρησίμευσε ως την οριογραμμή για κάποιο χρονικό διάστημα, αν και οι Βρετανοί κατέλαβαν αργότερα εδάφη και πέρα από αυτό το όριο.

Το 1878 η αποικία συμπεριέλαβε τον θύλακα του Κόλπου Γουόλβις και τα Νησιά του Πιγκουίνου, που ανήκουν σήμερα στη Ναμίμπια. Το 1910 ενώθηκε με τρεις άλλες αποικίες, σχηματίζοντας την Ένωση της Νοτίου Αφρικής. Η πρώην αποικία αποτέλεσε μέχρι το 1994 την Επαρχία του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας.^[14] Μετά την ψήφιση του Καταστατικού του Ουέστμινστερ το 1931, η Νότια Αφρική έγινε ανεξάρτητο κράτος.^[15] Το 1961 κατήργησε τη πολίτευμα της μοναρχίας, σχηματίζοντας τη Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής. Μετά τον ανασχεδιασμό των επαρχιών της Νότιας Αφρικής, το 1994, η Επαρχία του Ακρωτηρίου χωρίστηκε σε τέσσερις επιμέρους επαρχίες.^[16]

Το 1795 η Γαλλία κατέλαβε τα ευρωπαϊκά εδάφη της Ολλανδικής Δημοκρατίας, γεγονός που ώθησε τη Μεγάλη Βρετανία να καταλάβει την Αποικία του Ακρωτηρίου, προκειμένου να ελέγχει τις θαλάσσιες οδούς προς την Ινδία. Οι Βρετανοί έστειλαν εννέα πολεμικά πλοία στο Σάιμονς Τάουν και, μετά την ολλανδική ήττα στη Μάχη του Μουίζενμπεργκ, απέκτησαν τον έλεγχο της περιοχής. Η Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών χρεωκόπησε το 1799, έχοντας μεταβιβάσει το 1798 τα δικαιώματα των εδαφών της στην Μπαταβική Δημοκρατία. Η βελτίωση των σχέσεων ανάμεσα στη Βρετανία με τη Γαλλία και την Μπαταβική Δημοκρατία, οδήγησε τους Βρετανούς να επιστρέψουν το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στους Ολλανδούς το 1803, σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης της Αμιένης.^[17][18][19]

Σύντομα, η προσωρινή ειρήνη μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ναπολεόντειας Γαλλίας είχε καταρρεύσει, ενώ ο Ναπολέων ενίσχυε συνεχώς την επιρροή του επί της Μπαταβικής Δημοκρατίας. Το 1806 το Ακρωτήριο καταλήφθηκε και πάλι από τους Βρετανούς, μετά τη νίκη τους στη Μάχη του Μπλάουμπεργκ. Τον Ιανουάριο του ίδιου έτους σχηματίστηκε η βρετανική Αποικία του Ακρωτηρίου. Με τη σύναψη της Αγγλο-Ολλανδικής Συνθήκης του 1814 η ολλανδική κυβέρνηση παραιτήθηκε επίσημα από τη διεκδίκηση του Ακρωτηρίου.^[20][21][22]

Η αποικία του Ακρωτηρίου είχε κατά την εποχή της βρετανικής κατάκτησης περίπου 25.000 κατοίκους, με 16.000 περίπου ανθρώπους να κατοικούν στην πόλη του Κέιπ Τάουν.^[23] Οι Βρετανοί άρχισαν σταδιακά να εγκαθίστανται στα ανατολικά τμήματα της αποικίας του Ακρωτηρίου, εισάγοντας ταυτόχρονα τα πρώτα στοιχειώδη δικαιώματα για τον μαύρο αφρικανικό πληθυσμό. Το 1834 προχώρησαν στην κατάργηση της δουλείας.^[24] Ωστόσο, η κυβέρνηση αποδείχθηκε ανίκανη να χαλιναγωγήσει τη βία των εποίκων εναντίον των ιθαγενών, η οποία συνεχίστηκε σε μεγάλο βαθμό αμείωτη όπως συνέβαινε κατά τη διάρκεια της ολλανδικής κυριαρχίας. Η επιβολή της αγγλικής γλώσσας και του πολιτισμού προκάλεσε δυσαρέσκεια στα στρώματα των Μπόερς ενάντια σε αυτή την κοινωνική αλλαγή, αναγκάζοντάς τους να μεταναστεύσουν προς την ενδοχώρα. Οι μετανάστες αυτοί που εγκαταστάθηκαν στην ενδοχώρα σχημάτισαν τελικά τις Δημοκρατίες των Μπόερς.^[25]

Η βρετανική μετανάστευση προς το Ακρωτήριο συνεχίστηκε, ενώ ο τερματισμός του μονοπωλίου της Βρετανικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών επί των εμπορικών οδών οδήγησε σε μεγάλη οικονομική ανάπτυξη. Ταυτόχρονα, συντελούνταν ο μακρόχρονος Πόλεμος των Κάφρων (1779–1879) μεταξύ του λαού των Κόσα και της κυβέρνησης της αποικίας του Ακρωτηρίου στα ανατολικά. Η συγκεκριμένη σύγκρουση απέβη εις βάρος των Μπόερς και των Κόσα, εγκαινιάζοντας μια μακρά περίοδο σταθερότητας στα ανατολικά σύνορα της αποικίας.^[26][27][28]

Η ειρήνη και η ευημερία οδήγησαν στην επιθυμία για πολιτική ανεξαρτησία. Το 1853 η αποικία του Ακρωτηρίου έγινε αποικία του Βρετανικού Στέμματος αποκτώντας τη δική της κυβέρνηση.^[29] Το επόμενο έτος εξελέγη το πρώτο κοινοβούλιο του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, το οποίο αποτελούνταν από 46 βουλευτές. Δικαίωμα ψήφου είχαν οι κάτοικοι του Ακρωτηρίου που διέθεταν ένα ελάχιστο επίπεδο ακίνητης περιουσίας, ανεξαρτήτως εθνικότητας.^[30][31][32]

Η διαμάχη για την εκτελεστική εξουσία, η οποία παρέμενε στον έλεγχο του Βρετανού κυβερνήτη, δίχασε το ανατολικό και δυτικό τμήμα της αποικίας.^[33] Το 1872, μετά από μια μακρά πολιτική διαμάχη, το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας κατάφερε να αποκτήσει μία υπεύθυνη κυβέρνηση με πρώτο πρωθυπουργό τον Τζον Μολτένο. Στο εξής, ο εκλεγμένος πρωθυπουργός και το υπουργικό του συμβούλιο είχαν την πλήρη εξουσία για την διακυβέρνηση της χώρας. Ακολούθησε μια περίοδος ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ανέλιξης, με τη διαμάχη ανάμεσα στο ανατολικό και δυτικό τμήμα να κατευνάζεται σε σημαντικό βαθμό. Επίσης, το σύστημα του πολυφυλετικού δικαιώματος ψήφου ευνόησε την πολιτική συμμετοχικότητα και την υποχώρησης των εθνοτικών εντάσεων.^[34]

Το 1877 η αποικία προσάρτησε το Δυτική και το Ανατολικό Γκρίκουαλαντ.^[35] Το 1895 η Βρετανική Μπετσουαναλάνδη, αποτελούμενη από πρώην εδάφη των Μπόερς, έγινε μέρος της αποικίας του Ακρωτηρίου. Η ανακάλυψη διαμαντιών γύρω από το Κίμπερλεϊ και χρυσού στο Τράνσβααλ οδήγησε σε επιστροφή στην αστάθεια, ιδιαίτερα με την άνοδο στην εξουσία του φιλόδοξου ιμπεριαλιστή Σέσιλ Ρόουντς. Όταν έγινε πρωθυπουργός του Ακρωτηρίου το 1890, ξεκίνησε μια ταχεία επέκταση της βρετανικής επιρροής προς την ενδοχώρα. Συγκεκριμένα, προσπάθησε ανεπιτυχώς να κατακτήσει το Τράνσβααλ, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει η κυβέρνησή του. O Δεύτερος Πόλεμος των Μπόερς (1899-1902) κατάφερε την τελική ήττα των Δημοκρατιών των Μπόερς και την προσάρτηση των εδαφών τους από τους Βρετανούς. Οι πολιτικές εντάσεις μεταξύ των Βρετανών αποίκων και των Μπόερς συνεχίστηκαν, ενώ εγκαινιάστηκαν οι πρώτοι φυλετικοί περιορισμοί των πολιτικών δικαιωμάτων των μαύρων πολιτών του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας.^[36]

Το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας παρέμεινε ουσιαστικά υπό την βρετανική κυριαρχία μέχρι τον σχηματισμό της Ένωσης της Νότιας Αφρικής το 1910. Τότε αποτέλεσε την Επαρχία του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, περισσότερο γνωστή ως Επαρχία του Ακρωτηρίου.^[37][38]

Οι περιφέρεις της Αποικίας του Ακρωτηρίου διαμορφώνονταν το 1850 ως εξής:^[39][40][41]

• Κλανγουίλιαμ
• Ακρωτήριο
• Στέλενμπος
• Ζβέλενταμ
• Τούλμπαχ/Γουόρτσεστερ
• Μποφόρ
• Τζορτζ
• Ουιτενχάγη
• Όλμπανι
• Βικτόρια
• Σόμερσετ
• Γκράφ Ράινετ
• Κόλσμπεργκ

Παρακάτω παρατίθενται πληθυσμιακά στοιχεία από τις απογραφές των ετών 1865, 1875, 1891 και 1904.^[42] Σο πεδία με αστερίσκο (*) δεν υπάρχουν διαθέσιμα πληθυσμιακά στοιχεία.

•  Cana, Frank Richardson (1911) «Cape Colony» στο: Chisholm, Hugh, επιμ. Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 5 (11η έκδοση) Cambridge University Press 
• Cape of Good Hope (1866). Census of the colony of the Cape of Good Hope. 1865. Cape Town: Soloman – μέσω HathiTrust Digital Library. 
• Malherbe, E.G. (1939). Official Year Book of the Union of South Africa and of Basutoland, Bechuanaland Protectorate, and Swaziland 1939. 20. Pretoria: Union of South Africa. 
• Dugard, John (2006). International Law, A South African Perspective. Cape Town. 
• Evans, Charlotte (1993). «Italy». The Kingfisher Illustrated History of the World: 40,000 B.C. to Present Day. Kingfisher Books. ISBN 978-1-85697-862-0. 
• Farlam, Paul (2001). Palmer, Vernon, επιμ. Mixed Jurisdictions Worldwide: The Third Legal Family. Cambridge: University Press. ISBN 0-521-78154-X. 
• Greaves, Adrian (2013). The Tribe that Washed its Spears: The Zulus at War. Barnsley: Pen & Sword Military. ISBN 978-1629145136. <
• Heese, J. A. (1971). Die Herkoms van die Afrikaner 1657 - 1867 [The Origin of the Afrikaaner 1657 - 1867] (στα Αφρικάανς). Cape Town: A. A. Balkema. ISBN 978-1-920429-13-3. 
• Hunt, John (2005). Campbell, Heather-Ann, επιμ. Dutch South Africa: Early Settlers at the Cape, 1652-1708. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 978-1904744955. 
• Keltie, John Scott· Epstein, M., επιμ. (1920). «Province of the Cape of Good Hope». The Statesman's Year Book: Statistical and Historical Annual of the States of the World for the Year 1920. London: MacMillan. 
• Lambert, David (2009). The Protestant International and the Huguenot Migration to Virginia. New York: Peter Land Publishing, Incorporated. ISBN 978-1433107597. 
• Lloyd, Trevor Owen (1997). The British Empire, 1558-1995. Oxford: University Press. ISBN 978-0198731337. 
• Lucas, Gavin (2004). An Archaeology of Colonial Identity: Power and Material Culture in the Dwars Valley, South Africa. New York: Springer, Publishers. ISBN 978-0306485381. 
• Mbenga, Bernard· Giliomee, Hermann (2007). New History of South Africa. Cape Town: Tafelburg, Publishers. ISBN 978-0624043591. 
• Meredith, Martin (2007). Diamonds, Gold and War: The Making of South Africa. Simon & Schuster. ISBN 978-0-7432-8614-5. 
• Oakes, Dougie, επιμ. (1992). Illustrated History of South Africa. The Reader’s Digest Association South Africa. ISBN 0-947008-90-X. 
• Parsons, Neil (1993). A New History of Southern Africa (2nd έκδοση). London: Macmillan. 
• Parthesius, Robert (2010). Dutch Ships in Tropical Waters: The Development of the Dutch East India Company (VOC) Shipping Network in Asia 1595–1660. Amsterdam: Amsterdam University Press. ISBN 978-9053565179. 
• Hancock, W.K. (1962). Smuts: The sanguine years, 1870-1919. Cambridge: University Press. 
• Stapleton, Timothy (2010). A Military History of South Africa: From the Dutch-Khoi Wars to the End of Apartheid. Santa Barbara: Praeger Security International. ISBN 978-0313365898. 
• Ward, Kerry (2009). Networks of Empire: Forced Migration in the Dutch East India Company. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-88586-7. 
• Wilmot, Alexander· Chase, John Centlivres (1869). History of the Colony of the Cape of Good Hope: From Its Discovery to the Year 1819. J. C. Juta. 
• Worden, Nigel (2010). Slavery in Dutch South Africa. Cambridge University Press. ISBN 978-0521152662. 
• Ziegler, Philip (2008). Legacy: Cecil Rhodes, the Rhodes Trust and Rhodes Scholarships. Yale: University Press. ISBN 978-0-300-11835-3. 
• Beck, Roger B. (2000). The History of South Africa. Westport, CT: Greenwood. (ISBN 0-313-30730-X)
• Davenport, T. R. H., and Christopher Saunders (2000). South Africa: A Modern History, 5th ed. New York: St. Martin's Press. (ISBN 0-312-23376-0).
• Elbourne, Elizabeth (2002). Blood Ground: Colonialism, Missions, and the Contest for Christianity in the Cape Colony and Britain, 1799–1853. McGill-Queen's University Press. (ISBN 0-7735-2229-8)
• Le Cordeur, Basil Alexander (1981). The War of the Axe, 1847: Correspondence between the governor of the Cape Colony, Sir Henry Pottinger, and the commander of the British forces at the Cape, Sire George Berkeley, and others. Brenthurst Press. (ISBN 0-909079-14-5)
• Mabin, Alan (1983). Recession and its aftermath: The Cape Colony in the eighteen eighties. University of the Witwatersrand, African Studies Institute.
• Ross, Robert, and David Anderson (1999). Status and Respectability in the Cape Colony, 1750–1870 : A Tragedy of Manners. Cambridge University Press. (ISBN 0-521-62122-4).
• Theal, George McCall (1970). History of the Boers in South Africa; Or, the Wanderings and Wars of the Emigrant Farmers from Their Leaving the Cape Colony to the Acknowledgment of Their Independence by Great Britain. Greenwood Press. (ISBN 0-8371-1661-9).
• Van Der Merwe, P.J., Roger B. Beck (1995). The Migrant Farmer in the History of the Cape Colony. Ohio University Press. (ISBN 0-8214-1090-3)
• Worden, Nigel· Van Heyningen, E.· Bickford-Smith, Vivian (1998). Cape Town: The Making of a City : an Illustrated Social History. David Philip. ISBN 978-0-86486-435-2.