Το ανορθόδοξο σκάκι (ή οι σκακιστικές παραλλαγές) είναι παιχνίδια που σχετίζονται, προέρχονται, ή εμπνέονται από το ορθόδοξο ή συμβατικό σκάκι.^[1] Η διαφορά τους με το σκάκι μπορεί να είναι ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:

• Διαφορετικοί κανόνες για το πάρσιμο, την κίνηση, τον σκοπό του παιχνιδιού, κ.λπ.
• Επιπλέον ή λιγότεροι πεσσοί, είτε αντικατάσταση κάποιων πεσσών από το ορθόδοξο σκάκι (τα κομμάτια αυτά είναι γνωστά ως ανορθόδοξοι πεσσοί).
• Διαφορετικές σκακιέρες (μικρότερες ή μεγαλύτερες ή περισσότερες, σκακιέρες χωρίς τετράγωνο σχήμα συνολικά ή όχι, όπως η εξαγωνική).

Ο αριθμός των πιθανών παραλλαγών σκάκι είναι σχεδόν απεριόριστες. Ο David B. Pritchard, συγγραφέας του βιβλίου The Encyclopedia of Chess Variants, περιορίζοντας τον αριθμό στις παραλλαγές που έχουν δημοσιευθεί, εκτιμά ότι υπάρχουν πάνω από 2.000 και στην πραγματικότητα οι περισσότερες εξ αυτών έχουν λησμονηθεί.^[2]

Μερικά από τα διεθνή παιχνίδια τύπου σκάκι που είναι παλαιότερα από το Δυτικό σκάκι, όπως το Σιάνγκτσι και το Σόγκι, συνήθως ονομάζονται παραλλαγές του σκακιού στον Δυτικό Κόσμο. Έχουν κάποιες ομοιότητες με το σκάκι και προέρχονται από ένα παιχνίδι που είναι κοινός τους πρόγονος.

Ειδικά για τα σκακιστικά προβλήματα, οι παραλλαγές σκακιού ονομάζονται σκάκι φαντασίας (fantasy chess) ή ετεροδόξο σκάκι (heterodox chess) ή μυθικό σκάκι (fairy chess). Ορισμένες παραλλαγές σκακιού χρησιμοποιούνται μόνο για σύνθεση προβλημάτων και όχι για να παίζονται παρτίδες, όπως για παράδειγμα το Σκάκι μαντράζι.

Μερικές παραλλαγές του παιχνιδιού είναι:

• 2000 μ.Χ.
• Grant Acedrex
• Άλις σκάκι
• Γοτθικό σκάκι
• Διπλό σκάκι
• Δρόμος του ιππότη (Way Of The Knight)
• Έμπασσυ σκάκι
• Εξαγωνικό σκάκι
• Ιαπωνικό σκάκι (Shogi)
• Ινδικό σκάκι
• Κινεζικό σκάκι (Xiangqi)
• Κίρκος (Circe)
• Κούριερ σκάκι
• Λος Άλαμος σκάκι
• Μεγάλο σκάκι
• Μίνι σκάκι
• Μονοχρωματικό σκάκι
• Μπαρόκ σκάκι (Baroque chess ή Ultima)
• Προοδευτικό σκάκι
• Σκάκι ακρίδας
• Σκάκι Μαντράζι
• Σκάκι με διαφορετικούς στρατούς (Chess with different armies)
• Σκάκι μεγάλης πολιορκίας (Bigsiege chess)
• Σκάκι σε πραγματικά μεγάλη σκακιέρα (Chess on a Really Big Board)
• Σκάκι του Βερολίνου (Berolina chess)
• Σκάκι του Καπαμπλάνκα
• Σκάκι του Καρρέρα
• Σκάκι του Παύλοβιτς
• Σκάκι του Σεϊραβάν
• Σκάκι του Ταμερλάνου
• Σκάκι τρελλού βασιλιά (The Mad King's Game ή Maharajah and the Sepoys)
• Σκάκι τριών διαστάσεων (Raumschach)
• Σκάκι χιονοστιβάδας (Avalanche chess)
• Σχεδόν σκάκι (Almost chess)
• Τούτι-Φρούτι σκάκι
• Τροία
• Τυχαίο σκάκι του Καπαμπλάνκα
• Τυχαίο σκάκι του Φίσερ
• Ωμέγα σκάκι