Το αμφιθέατρο της Ελ Τζεμ είναι ένα ρωμαϊκό αμφιθέατρο, που βρίσκεται στη σύγχρονη πόλη Ελ Τζεμ της Τυνησίας. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα αμφιθέατρα του κόσμου και η κατασκευή του υποδηλώνει την ευμάρεια της ρωμαϊκής πόλης Θύστρου κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.[1][2] Έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO το 1979.[3]
Το αμφιθέατρο χτίστηκε το 238 μ.Χ. στην ρωμαϊκή πόλη Θύστρο της Τυνησίας επί Ρωμαίου αυτοκράτορα Γορδιανού.[8] Χτίστηκε στη θέση όπου παλιότερα υπήρχε ένα μικρότερο οικοδόμημα χωρητικότητας 8000 θεατών.[1] Είναι ένα μοναδικό πετρόκτιστο μνημείο στην Αφρική. Είναι κατασκευασμένο σε επίπεδο έδαφος χωρίς θεμελίωση και υποστηρίζεται από ένα σύμπλεγμα αψίδων. Οι διαστάσεις του κτηρίου είναι 148 μέτρα (ο μεγάλος άξονας) και 122 μέτρα (ο μικρός άξονας). [3][2] Πιθανόν αποτελείτο από τέσσερεις ορόφους. Το κτήριο ποτέ δεν ολοκληρώθηκε λόγω πολιτικών ανταγωνισμών και έλλειψης χρημάτων.[9] Δεν είναι τόσο μεγάλο όσο το Κολοσσαίο στη Ρώμη, αλλά είναι εξίσου εντυπωσιακό.[10]Έχει χωρητικότητα 35000 θεατών και χρησιμοποιήθηκε όπως όλα τα ρωμαϊκά αμφιθέατρα για μονομαχίες. Κάτω από το αμφιθέατρο υπάρχουν δύο υπόγειοι διάδρομοι όπου κρατούνταν τα άγρια ζώα, οι φυλακισμένοι και οι μονομάχοι μέχρι να οδηγηθούν στην αρένα για την εκτέλεση των παραστάσεων.[9][1] Είναι το τρίτο μεγαλύτερο ρωμαϊκό αμφιθέατρο μετά το Κολοσσαίο στη Ρώμη και την αρένα Σάντα Μαρία Κάπουα Βέτερε στην Καμπανία.[11][12] Διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση. Αρκετές προσπάθειες αναστήλωσης του μνημείου έχουν γίνει χωρίς να διαταραχθεί η αρχιτεκτονική και λειτουργική αυθεντικότητα του μνημείου.[10][3] Στο τέλος του 7ου αιώνα το αμφιθέατρο χρησιμοποιήθηκε ως φρούριο από την βερβερική βασίλισσα Καχένα προσπαθώντας να αντιμετωπίσει ανεπιτυχώς τις επιδρομές των Αράβων.[10]Στα 1695 κατά τη διάρκεια επανάστασης στην Τυνησία ο Μοχάμεντ Μπέη Ελ Μουραντί ανατίναξε ένα μέρος του αμφιθεάτρου, για να σταματήσει την αντίσταση των οπαδών του αδελφού του Αλή Μπέη Αλ Μουραντί, που είχαν συγκεντρωθεί μέσα στο αμφιθέατρο. Ύστερα χρησιμοποιήθηκε σαν λατομείο και με δομικά υλικά από μνημείο αυτό κατασκευάστηκε το αραβικό χωριό Ελ Τζεμ.[10][1] Γύρω στα 1850 το άνοιγμα στους τοίχους του αμφιθεάτρου μεγάλωσε από τον Αχμάντ ιμπν Μουσταφά περίπου 30 μέτρα. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα το κτήριο χρησιμοποιήθηκε για καταστήματα, κατοικίες και αποθήκευση σιτηρών. Στη σύγχρονη εποχή στο αμφιθέατρο διεξάγεται κάθε καλοκαίρι ένα διεθνές φεστιβάλ συμφωνικής μουσικής.[13]
Εικόνες
υπόγεια στοά στο αμφιθέατρο της Ελ Τζεμ
υπόγεια στοά στο αμφιθέατρο της Ελ Τζεμ
η αρένα
Αμφιθέατρο Ελ Τζεμ, αεροφωτογραφία
η αρένα
μουσικές εκδηλώσεις στο αμφιθέατρο
υπόγειος διάδρομος
χαρτονόμισμα 20 δηναρίων Τυνησίας (2017) στο οποίο απεικονίζεται το αμφιθέατρο της Ελ Τζεμ
χαρτονόμισμα 5 δηναρίων Τυνησίας (1972) στο οποίο απεικονίζεται το αμφιθέατρο της Ελ Τζεμ
χαρτονόμισμα 50 Γαλλικών φράγκων (1941) στο οποίο απεικονίζεται το αμφιθέατρο της Ελ Τζεμ
