Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 13/01/2017.
Το χωριό είναι χτισμένο σε κατάφυτο ύψωμα με θαυμάσια θέα ανάμεσα σε ελαιώνες, στη βόρεια πλευρά της πεδιάδας της Μεσσαράς, πάνω σε ερείπια της αρχαίας Γόρτυνας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 170 μέτρων[1], ανατολικά από τον αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας[2] και πιθανολογείται ότι εκεί βρισκόταν το νεκροταφείο της αρχαίας πόλης. Υποστηρίζεται πως πολλά από τα σπίτια του χωριού έχουν χτιστεί με οικοδομικό υλικό από τα ερείπια της αρχαίας πόλης, ενώ στο μουσείο της Γόρτυνας εκθέτονται ευρήματα της περιοχής των Αγίων Δέκα.[3] Στην Κέρκυρα υπάρχει αντίστοιχο χωριό Άγιοι Δέκα, που σύμφωνα με την τοπική παράδοση κτίστηκε από πρόσφυγες των Αγίων Δέκα της Κρήτης.[4]
Υποδομές
Εξαιτίας της θέσης του, το χωριό παρουσιάζει αυξημένη κίνηση και η συγκοινωνία με το Ηράκλειο είναι πολύ πυκνή. Στους Αγίους Δέκα στεγάζεται το δημαρχείο του Δήμου Γόρτυνας, ενώ παράλληλα λειτουργούν νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο, περιφερειακό ιατρείο, ΚΕΠ, αστυνομικό τμήμα, πολιτιστικός σύλλογος, αθλητικό σωματείο και γήπεδο. Κατά τη θερινή περίοδο, το χωριό αποτελεί επίσης τη βάση οχήματος επιφυλακής του Πυροσβεστικού Κλιμακίου Μοιρών.
Στα νοτιοδυτικά του χωριού βρίσκεται το Φυλακείον, όπου φυλάσσονται αγάλματα, επιγραφές και γλυπτά ευρήματα από την αρχαία Γόρτυνα.
Ενορία
Ο ναός των Αγίων Δέκα
Στο χωριό βρίσκεται ο βυζαντινός ναός των Αγίων Δέκα, ο σύγχρονος ναός του Αγίου Νεκταρίου. Στη θέση Αγία Λίμνη, στην άκρη του οικισμού είναι κτισμένο το παρεκκλήσι των Αγίων Δέκα, όπου μέσα στις στοές βρίσκονται οι τάφοι τους.
Πέραν των παραπάνω, στην ενορία υπάγεται πλήθος από παρεκκλήσια και ξωκκλήσια.
Ιστορικά στοιχεία
Σε χάρτες και έγγραφα του 1583 ο οικισμός αναφέρεται με την ονομασία Agius Dheca και με 308 κατοίκους.
Από το χωριό καταγόταν η οικογένεια επαναστατών του Μαλικούτη. Σημαντικοί οπλαρχηγοί ήταν ο Νικόλαος (ο οποίος εκτέλεσε το γενίτσαρο της Μεσαράς Αγριολίδη και αργότερα σκοτώθηκε ο ίδιος και διασύρθηκε από τους Τούρκους), ο Μιχαήλ και ο Μανούσος.
Κατά την περίοδο που ήταν επίσκοπος ο Βασίλειος Μαρκάκης και μέχρι το 1945, οπότε και έγινε Μητροπολίτης Κρήτης, το χωριό υπήρξε έδρα της επισκοπής Γορτύνης και Αρκαδίας. Ο ίδιος δώρισε το ιδιόκτητο μέγαρο της επισκοπής στον ΕΟΤ και έκτοτε χρησιμοποιείται ως τουριστικός ξενώνας, με την ονομασία «Βασιλείου Μέλαθρον». Τα τελευταία χρόνια στο μέγαρο είχαν εγκατασταθεί οι υπηρεσίες του Δήμου ως μια προσωρινή λύση στο πρόβλημα στέγασης.
Διοικητικά στοιχεία
Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Το 1997 με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 ορίστηκε έδρα του δήμου Γόρτυνας.[5] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι μαζί με τον οικισμό Βουρβουλίτης αποτελούν την κοινότητα Αγίων Δέκα[6] που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Γόρτυνας του Δήμου Γόρτυνας και σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 785 κατοίκους.[7]
