Mae Plas Bodorgan yn blasty ac ystâd sydd wedi'i leoli ym mhentrefan Bodorgan, Ynys Môn, Cymru, ger Môr yr Iwerydd yn rhan de-orllewinol yr ynys. Mae'r neuadd yn eiddo i'r Meyricks,[1] a dyma'r ystâd fwyaf ar Ynys Môn.[2] Mae'r neuadd yn gartref i Syr George Meyrick a'i wraig, yr Arglwyddes Jean Tapps Gervis Meyrick sy'n nith i Ddug Buccleuch .
Mae'r tŷ, y colomendy a'r ysgubor yn adeiladau rhestredig Gradd II ac mae hefyd wedi'i restru fel Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol ac Ardal Amgylcheddol Sensitif ger aber Malltraeth.[3] Mae'r ystâd yn cynnwys coetir, gerddi cegin muriog a theras, colomendy fawr gron, lawnt a pharc ceirw. Cwblhawyd gwaith adeiladu y tŷ rhwng 1779-82, a gwnaed ychwanegiadau sylweddol yng nghanol y 19g.
Porthdy Flaen Plas Bodorgan
Mae ystâd Bodorgan wedi bodoli ers dros fil o flynyddoedd. Yn ystod y canoloesoedd roedd yr ystâd yn perthyn i esgobion Bangor.[3] Yn ystod cyfnod Rowland Meyrick fel Esgob Bangor (1559-66), daeth yr ystâd yn dir tiriogaeth i deulu Meyrick, un o'r teuluoedd mwyaf pwerus yn Ynys Môn. Adeiladwyd plasty Tuduraidd gyda gerddi gwasgarog, sydd i'w weld ar fap ystâd a lynwyd gan Lewis Morris ym 1724. Cafodd ei ddymchwel ym 1779 i wneud lle i dŷ newydd, adeiladau allanol a chwrt dofednod, a ddyluniwyd gan y pensaer John Cooper ar gyfer Owen Putland Meyrick ym 1779-82. Mae'r dyluniad yn dangos peth tebygrwydd i Baron Hill House lle roedd Cooper wedi'i gyflogi fel cynorthwyydd i Samuel Wyatt, ac yn gweithio i'r Arglwydd Bulkeley.
Etifeddodd Owen Fuller Meyrick Neuadd Bodorgan ym 1825 a gwnaeth newidiadau helaeth i'r rhodfa a'r gerddi, a symud y fynedfa i ochr ogleddol y tŷ yn lle'r ochr ddwyreiniol.[3] Roedd yn gyfrifol am adeiladu'r porth a'r cwrt blaen cyn ei farwolaeth ym 1876.
Ym mis Hydref 1926, cofnodwyd gweld gnocell fraith leiaf gyntaf yn Ynys Môn yn Neuadd Bodorgan.[4]
Heddiw, mae'r neuadd yn gartref i Syr George Meyrick a'i wraig, yr Arglwyddes Jean Tapps Gervis Meyrick sy'n nith i Ddug Buccleuch . Mae'r ystâd yn cynnwys ffermdy wedi'i rentu gan Ddug a Duges Caergrawnt .[5]
Porthdy Gefn Plas Bodorgan
Plasty neo-glasurol yw Bodorgan, "wedi'i adeiladu o waith maen nadd llyfn mewn carreg welw, felynaidd, gyda tho llechi." [3] Mae'r fynedfa i'r tŷ ar yr ochr ogleddol gyda chyntedd yn y canol. Mae topiau dau ddrws y ffasâd wedi'u haddurno â cerfweddau ac mae hanner colofnau a phedwar cilfach ar hyd yr ochr hon. Mae gan du blaen y tŷ naw ffenestr grom, gyda thri yn y canol "ar fwa hanner cylch gyda tho cromennog." Mae gan yr ochrau gogleddol a deheuol adenydd unllawr, cafodd eu hychwanegu yng nghanol y 19eg ganrif, ac maent o ansawdd llai. Ar un adeg roedd adardy wedi'i leoli yn yr estyniad deheuol, sydd bellach â "dau loggias blaen agored".
Mae terasau'r ystâd yn dyddio i ddiwedd y 1840au. Ym 1922 roedd gerddi’r gegin yn gorchuddio ardal o fwy na thair erw a hanner ond maent wedi cael eu cwtogi i oddeutu dwy erw erbyn hyn.[3] Mae gerddi’r gegin yn cynnwys nifer o dai gwydr, sied a waliau, a priodolwyd yn bennaf i arddwr Bodorgan yn y 1850au, Mr Ewing, a ddaeth yn eithaf enwog ar y pryd.[6] Disgrifiodd erthygl o'r Cottage Gardener ym mis Ionawr 1854 "ddwy wal wydr berpendicwlar 11 troedfedd (3.4 m) o uchder, sydd wedi'u cynnal ar bileri 20 modfeddi (510 mm) ar wahân, gyda tho gwydr "a bod eirin gwlanog, melonau,[7] neithdarinau, bricyll a ffigys yn cael eu tyfu yn yr ardd.[8] Y tu hwnt i'r gerddi mae perllan, parc ceirw ac aber y Malltraeth.
Mae'r ystâd yn cynnwys nifer o hen ysguboriau ac adeiladau allanol. Ar ochr ogleddol y tŷ mae iard stablau, o flaen y coetsdy, sy'n dyddio'n ôl i oddeutu 1841.[3] Mae ysgubor sydd wedi'i lleoli ar ochr orllewinol yr iard wedi'i throi'n swyddfa fodern.[9] Mae yna nifer o dai cerbyd a siediau o amgylch hyn.
↑ 3.03.13.23.33.43.5"BODORGAN". Coflein:Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments of Wales. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-04. Cyrchwyd 19 Mehefin 2012.
↑Lovegrove, Roger; Williams, Iolo; Williams, Graham (30 Hydref 2010). Birds in Wales. A&C Black. tt. 241–. ISBN978-1-4081-3790-1. Cyrchwyd 18 Mehefin 2012.
