Mae Diwrnod Cynefin y Byd yn ddiwrnod rhyngwladol a ddathlir ar ddydd Llun cyntaf mis Hydref bob blwyddyn.
Ar 17 Rhagfyr 1985, penderfynodd Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig, drwy Benderfyniad 40/202, i ddynodi’r dydd Llun cyntaf o Hydref bob blwyddyn yn ‘Ddiwrnod Cynefin y Byd’, er mwyn myfyrio ar gyflwr ein cynefinoedd ac ar hawl sylfaenol pawb. i dai digonol. Bwriedir hefyd atgoffa’r byd fod gennym oll y pŵer a’r cyfrifoldeb i lunio dyfodol ein cynefinoedd, a gwneud pawb yn ymwybodol o’r problemau mawr sy’n deillio o drefoli cynyddol a’r newidiadau mewn llywodraethu y mae hyn oll yn eu gorfodi.[1][2]
Themâu
Roedd y themâu blynyddol ar gyfer Diwrnod Cynefin y Byd yn amrywiol ac yn cynnwys "Cysgod i'r Digartref," "Ein Cymdogaeth," "Dinasoedd Mwy Diogel," "Merched mewn Llywodraeth Drefol," "Dinasoedd Di-slymiau," a "Dŵr a Glanweithdra ar gyfer dinasoedd".[3]
Cynllunio Dinasoedd
Mae Cynefin y Cenhedloedd Unedig yn ei gwneud yn glir bod angen cynllunio dinasoedd er mwyn osgoi datblygiad anhrefnus ymlediad trefol a'r holl broblemau cysylltiedig sy'n cael eu creu o ganlyniad.[4]
Mae dinasoedd yn beiriannau twf. Mae llawer o bobl o ardaloedd gwledig ledled y byd yn dyheu am symud i ddinasoedd i wireddu eu breuddwydion am fywyd gwell. Yn aml nid yw'r freuddwyd hon yn cael ei gwireddu, ond mae pobl yn parhau i heidio i ddinasoedd am ddim rheswm arall nag addewid annelwig o ddyfodol gwell a ffyniant.[4]
Gall dinas wedi'i chynllunio'n dda ddod â hynny'n union. Gall dinasoedd fod yn ganolfannau gweithgarwch economaidd a gellir mynd i’r afael â heriau trefol a pharhau i gynnig cyfleoedd i drigolion presennol a’r dyfodol. Mae'r rhai sy'n llwyddiannus yn cael swyddi neu'n dechrau eu busnesau eu hunain, sydd yn ei dro yn creu mwy o gyfleoedd gwaith.[5]
Ar y llaw arall, gall dinasoedd hefyd ddod yn lleoliad lle gall ymyleiddio, anghydraddoldeb ac allgáu cymdeithasol fod yn gyffredin. Mae mynediad at dai digonol yn ffactor bwysig i sicrhau bod hyn yn cael ei osgoi.[6]
Trychinebau naturiol
Mater pwysig arall yw’r risg gynyddol a berir gan drychinebau naturiol wrth i’r argyfwng hinsawdd barhau i ddatblygu. Mae'r risg hon yn arbennig o arwyddocaol yn rhanbarth y Caribî a Chanolbarth America , lle mae gan wledydd fel Haiti , Nicaragua , Honduras , El Salvador a Bolivia lefelau uwch o dlodi a lle mae eu dinasoedd yn eithriadol o agored i niwed oherwydd eu dwysedd poblogaeth ac amrywiaeth.[7]
Mae lefelau uchel o ddwysedd poblogaeth ynghyd â thechnegau adeiladu gwael wedi arwain at favelas sydd heb seilwaith digonol, trefniadaeth gymunedol na sicrwydd deiliadaeth. Mewn achos o drychineb o unrhyw fath, gall cwymp llwyr arwain at sefyllfa anhrefnus a cholli bywyd enfawr.[7]