Glavni štab Narodnoosolobodilačkih partizanskih odreda Bosne i Hercegovine je bio najviši vojni organ koji je organizovao i komandovao jedinicama Narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Jugoslavije na području Bosne i Hercegovine, tokom Narodnoosolobodilačkog rata, od 1941-42. godine. Bio je potčinjen Vrhovnom štabu Narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Jugoslavije.

Formiran je 13. jula 1941. godine na sjednici Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu pod nazivom Vojno rukovodstvo za Bosnu i Hercegovinu. Poslije savjetovanja u Stolicama, preimenovan je u Glavni štab NOP odreda Bosne i Hercegovine. Rasformiran je sredinom 1942. godine, a njegovu ulogu preuzeo je Vrhovni štab NOV i POJ, koji se u najvećem periodu Narodnooslobodilačke borbe, od januara 1942. do juna 1944. godine nalazio na teritoriji Bosne i Hercegovine.

Prije formiranja Vojnog rukovodstva, u maju 1941. godine članovi Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu su u skladu sa direktivama Majskog savjetovanja CK KPJ formirali Vojni komitet koji je imao zadatak da organizuje pripreme za ustanak (sakupljanje oružja, municije i eksploziva; formiranje oružanih grupa i dr). Članovi Vojnog komiteta bili su Uglješa Danilović, Mahmut Bušatlija i Slobodan Princip Seljo.

Dolaskom u Bosnu i Hercegovinu 12. jula 1941. godine Svetozara Vukmanovića Tempa, delegata CK KPJ i Glavnog štaba, formirano je Vojno rukovodstvo za Bosnu i Hercegovinu. Na istom sastanku Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu formirana su i četiri Oblasna štaba, čiji zadatak bio je da odmah formiraju partizanske odrede i započnu borbu protiv okupatora:

• Oblasni vojni štab za Bosansku krajinu,
• Oblasni vojni štab za tuzlansku oblast,
• Oblasni vojni štab za Hercegovinu i
• Oblasni vojni štab za sarajevsku oblast.

U Štab za Bosansku krajinu tada su ušli: Danko Mitrov, komandant; Osman Karabegović, politički komesar i Miljenko Cvitković, zamjenik komandanta. U Štab tuzlanske oblasti ušli su: Ivan Marković Irac, komandant; Cvijetin Mijatović Majo, politički komesar; Pašaga Mandžić Murat, zamjenik komandanta; Todor Vujasinović i Josip Jovanović, članovi štaba. U Štabu za Hercegovinu bio je najprije predviđen komandant dr. Safet Mujić, ali je kasnije za komandanta određen Miro Popara, za političkog komesara određen je Mustafa Pašić. U Štab sarajevske oblasti ušli su: Slobodan Princip Seljo, komandant i Hasan Brkić, politički komesar.

Radi sprovođenja odluke CK KPJ od 4. jula 1941. godine „o prelasku sa sabotaža i diverzija na opštenarodni ustanak“, Vojno rukovodstvo za Bosnu i Hercegovinu uputilo je Đuru Pucara Starog u Bosansku krajinu, Uglješu Danilovića u Tuzlu, Avdu Huma u Hercegovinu, dok su u Sarajevu ostali kao Zemaljsko rukovodstvo ustankom - Svetozar Vukmanović, Isa Jovanović i Boriša Kovačević.

Poslije vojno-političkog savetovanja Glavnog štaba NOP odreda Jugoslavije održanog 26. septembra 1941. godine u Stolicama, kod Krupnja, Vojno rukovodstvo za Bosnu i Hercegovinu je preimenovano u Glavni štab NOP odreda Bosne i Hercegovine. Tada je za komandanta Štaba određen Svetozar Vukmanović Tempo, za političkog komesara Rodoljub Čolaković, a za članove Štaba Uglješa Danilović, Osman Karabegović, Slobodan Princip Seljo i Kosta Nađ.

Posle prelaska Vrhovnog štaba NOP odreda Jugoslavije u istočnu Bosnu, januara 1942. godine, funkcija Glavnog štaba NOP odreda Bosne i Hercegovine je sve manje imala značaja, jer je borbom u Bosni i Hercegovini neposredno rukovodio Vrhovni štab. Početkom februara 1942. godine na području BiH su bila formirana tri Operativna štaba, koji su bili direktno potčinjeni Vrhovnom štabu NOP i DVJ:

• Operativni štab za istočnu Bosnu,
• Operativni štab za zapadnu Bosnu i
• Operativni štab za Hercegovinu.

Sredinom 1942. godine Glavni štab NOP odreda Bosne i Hercegovine je i zvanično rasformiran.

Formiranje NOP odreda odvijalo se u teškoj vojno-političkoj situaciji.

U jesen 1941, tokom ustanka u Srbiji, došlo je do četničko-partizanskog sukoba (bratoubilačka borba) oko pitanja vlasti, starešinstva, jedinstvene (ili zajedničke) komande, kolaboracije i različite nacionalne politike. Sukob se prenio i na ostale teritorije.

Italijani u svojoj okupacionoj zoni preuzimaju vojnu i političku vlast od ustaša i svojom „pacifikacijom“ dovode do slabljenja ustaničkih snaga, čiji jedan dio prihvata i otvorenu kolaboraciju sa Italijanima.

U takvim uslovima, u proljeće 1942. god doći će do velike krize Narodnooslobodilačke borbe. U istočnoj Bosni bilo je oko 6 000 boraca u partizanskim jedinicama i 4 000 u četničkim, usmjerenih jedna na drugu.^[1]

Promjena naziva »gerilski« u »partizanski«, izvršena je sredinom septembra 1941. godine, kada je uveden i novi pozdrav »Smrt fašizmu - sloboda narodu!«

• Majevički NOP odred formiran je u avgustu 1941. Štab odreda sačinjavali su: komandant Ivan Marković Irac, politički komesar Fadil Jahić Španac,
• Prvi krajiški NOP odred za područje Grmeča (srezovi: Sanski Most, Bosanski Novi, Bosanska Krupa, Bihać), Drvar, Bosanski Petrovac, Bosansko Grahovo i Glamoč). Štab Prvog KNOP odreda sačinjavali su: komandant Ljubo Babić, politički komesar Velimir Stojnić, zamjenik komandanta Vojo Todorović i zamjenik političkog komesara dr Moni Levi.^[2]
• Drugi krajiški NOP odred za područje Kozare, odnosno, za teritoriju između rijeka Sane, Une, Save i Vrbasa. Štab odreda u vrijeme formiranja: komandant Dr Mladen Stojanović, politički komesar Osman Karabegović zamjenik komandanta Josip Mažar Šoša,.
• Treći krajiški NOP odred za područje Šipova, Jajca, Mrkonjić Grada, Ribnika, Manjače i centralne Bosne.
• Birčanski NOP odred^[1]
• NOP odred Zvijezda
• Kalinovački NOP odred
• Boračko-jezerski NOP odred
• Livanjski NOP odred
• Ozrenski NOP odred
• Romanijski NOP odred formiran je 5 oktobra 1941.^[3] Komandant odreda Slaviša Vajner Čiča.^[4][5]
• Hercegovački NOP odred
• Zenički NOP odred formiran je u januaru 1942. u selu Pepelari. Za komandanta odreda postavljen je Nikola Prodanović a za političkog komesara Milenko Cvitković Španac.
• Travnički NOP odred
• Četvrti krajiški NOP odred
• Peti krajiški NOP odred nastao je izdvajanjem iz prvog krajiškog NOP odreda početkom 1942. god. i djelovao je na području Bosanskog Petrovca, Drvara i Bosanskog Grahova.

• Rodoljub Čolaković „Zapisi iz oslobodilačkog rata“ (knjiga druga). „Svjetlost“ Sarajevo 1948. godina.
• Vojna enciklopedija (knjiga treća). Beograd 1972. godina.
• dr. Gojko Miljanić „Kadrovi revolucije 1941-1945“. „Obod“ Cetinje, 1975. godina.