Шматвектарная палітыка (Украіна)

Шматвектарная палітыка або дактрына шматвектарнасці — знешнепалітычная дактрына Украіны перыяду прэзідэнцтва Леаніда Кучмы з 1994 па 2005 год. Праводзілася для збалансавання адносін са Злучанымі Штатамі і Еўрапейскім Саюзам, а таксама з Расіяй з мэтай захавання нейтральнага статусу.

Шматвектарная палітыка была акрэслена Кучмам яшчэ падчас прэзідэнцкіх выбараў 1994 года[1]. Шмат у чым яна перасякалася з поглядамі Леаніда Краўчука і Дзмітрыя Паўлычкі, якія сцвярджалі, што Украіна павінна быць нейтральнай, пазаблокавай[2] і бяз’ядзернай[3] дзяржавай. Яе ажыццяўленню спрыяў тагачасны курс на дэмілітарызацыю і дэнуклеарызацыю, які карыстаўся падтрымкай у грамадстве ў 1990-х гадах[3].

Хоць першапачаткова Кучма лічыўся прарасійскім палітыкам, але з першых дзён прэзідэнцтва ён праводзіў шматвектарную палітыку, што было нечаканым для замежных назіральнікаў[1]. Афіцыйны Кіеў не толькі палепшыў адносіны з Захадам, але вырашыў з Крамлём дыпламатычны крызіс вакол статусу Крыма. Было прынята рашэнне аб прадастаўленні права базавання расійскаму флоту ў Севастопалі ў абмен на прызнанне Масквой тэрытарыяльнай цэласнасці Украіны[4].

Пасля пераабрання Кучмы ў 1999 годзе ён абвясціў, што Украіна будзе прытрымлівацца курсу на інтэграцыю з ЕС. Летам 2001 года Міністэрствам замежных справаў афіцыйна адмяніла тэрмін «шматвектарная палітыка»[5]. Нягледзячы на афіцыйныя заявы, у гэты час адбывалася збліжэнне Украіны з Расіяй і дыстанцыяванне Кіева ад Захаду. Падобныя змены былі выкліканы ў першую чаргу касетным сканадам 2000 года[5], падчас якога былі выяўлены меркаваныя доказы датычнасці ўкраінскіх уладаў да забойства журналіста Георгія Гангадзэ і продажаў станцыі РЭБ «Кальчуга» Іраку[6].

Крытыкі шматвектарнасці заяўлялі, што праз яе павялічылася залежнасць Украіны ад Расі і спыніліся працэсы па ўступленні ў Еўрапейскі саюз[7][8]. Прыхільнікі дактрыны запэўнівалі, што яна прагматычная і спрыяла эканамічнаму развіццю дзяржавы[9].

Гл. таксама

Крыніцы

  1. ↑ а б Kuzyk. The pro-Russian inclination of the "multi-vector" discourse of the Ukrainian political centre. University of Lviv (2015). Праверана 2 October 2023.
  2. ↑ Cherednychenko, Valeriia; Blindiuk, Mariia (30 January 2023). "Людина-епоха: хто такий поет Дмитро Павличко" [Man-epoch: who was the poet Dmytro Pavlychko?]. Suspilne Kultura(укр.). Праверана 2 October 2023.
  3. ↑ а б "Why and how Ukraine gave up nuclear weapons". Chas.News. 15 July 2022. Праверана 2 October 2023.
  4. ↑ Pifer. Ukraine's Foreign Policy: Losing its Balance. Brookings Institution (11 чэрвеня 2012). Праверана 2 October 2023.
  5. ↑ а б Haran. PONARS Policy Memo 291 – The Paradoxes of Kuchma's Russian Policy. Center for Strategic and International Studies (1 лістапада 2003). Праверана 2 October 2023.
  6. ↑ van Niekerk. Special Report: Kuchma approved sale of weapons system to Iraq. Center for Public Integrity (15 красавіка 2002). Праверана 2 October 2023.
  7. ↑ Kuzyk. The pro-Russian inclination of the "multi-vector" discourse of the Ukrainian political centre. University of Lviv (2015). Праверана 2 October 2023.
  8. ↑ Freire. Ukraine's multi-vectorial foreign policy: looking west while not overlooking its eastern neighbor. Complutense University of Madrid via Redalyc (20 мая 2009). Праверана 2 October 2023.
  9. ↑ Yermolenko, Volodymyr (11 September 2009). "Ukraine's return to a multi-vector policy". EUobserver. Праверана 2 October 2023.