Чорны свіргуль
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Жывёлы Падцарства:  Эўметазоі Без рангу:  Двухбакова-сіметрычныя Без рангу:  Другаснаротыя Тып:  Хордавыя Падтып:  Пазваночныя Інфратып:  Сківічнаротыя Надклас:  Чацвераногія Клас:  Птушкі Падклас:  Нованёбныя Атрад:  Свіргулепадобныя Сямейства:  Свіргуліныя Падсямейства:  Apodinae Трыба:  Apodini Род:  Беражанкі Від:  Чорны свіргуль
Міжнародная навуковая назва
Apus apus Linnaeus, 1758
Сінонімы
Hirundo apus
Арэал
Ахоўны статус
Выклікаюць найменшыя асцярогі IUCN 3.1 Least Concern : / 22686800
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   178010 NCBI   8895 EOL   1046068 FW   369020

Чорны свіргуль, таксама Чорны стрыж, народная назва Шкурат^[1] (Apus apus) — невялікая птушка роду беражанак, сямейства свіргуліныя.

Чорны свіргуль дасягае ў даўжыню 18 см, размах крылаў — 40 см, даўжыня крыла 17 см, хваста 8 см. Маса да 110 г. Крылы доўгія, серпападобныя. Хвост вільчаты, апярэнне цёмна-бурага колеру з зеленаватым металічным адценнем. Падбародак і горла ўпрыгожаны белай плямай; вочы цёмна-бурыя, дзюба чорная, ногі светла-бурыя. Пальцы ўчэпістыя, з доўгімі кіпцюрамі, усе 4 накіраваны наперад. Паміж самцом і самкай у апярэнні адрозненняў няма, але птушаняты трохі святлейшыя за дарослых свіргулёў, у маладых светлая аблямоўка пёраў. Голас — вісклівае рэзкае «взз-взз».

Арэал: ад Еўропы да Цэнтральнай Азіі, Малая Азія, паўночна-заходняя Афрыка. Засяляе высокія будынкі ў гарадах, руіны, скалы са шчылінамі ў сонечных месцах, марскія скалы, пячоры, старыя лясы (перш за ўсё, сасновыя), трапляецца на ўзлесках, каля высечак, у зрэджаных лясах з дуплістымі дрэвамі. На Каўказе даходзіць да 2225 м над у.м. На Беларусі звычайны від.

Пералётны. Месца зімовак: Афрыка на поўдзень ад Сахары, Мадагаскар.

Палёт вельмі хуткі, імклівы, манеўраны, з частымі ўзмахамі крылаў, часам з выдаваннем пiсклівых гукаў. Кормяцца насякомымі на ляту. Ніколі не садзіцца на галіны або зямлю.

Гняздо звычайна ў дыфузнай калоніі; у шчылінах сцен, пад парапетамі, дахамі, у дуплах, можа карыстацца гнездавымі скрынкамі. Плоскі матрац з сухой травы, саломы, моху і пёраў, перакладзеных валоссем, шэрсцю, воўнай, раслінным пухам, ватай, паперкамі, ніткамі і да т.п. Усё гэта злепленае слінай.

Яйкі (2-3, часам 1-4) эліптычныя, вельмі падоўжаныя, з тупым вузейшым канцом, белыя. Памеры: 25 х 16 мм. Наседжвае самка і самец 11-18 сутак у залежнасці ад надвор’я. Калі вельмі мала корму, перастаюць наседжваць або выкідваюць з гнязда амаль што наседжаныя яйцы. Птушаняты пасля вылуплівання здольныя пры галаданні зніжаць тэмпературу цела да 20 °C і ўпадаць у здранцвенне на 9-12 сутак. Дарослыя птушкі пры гэтым адлятаюць у месцы, дзе ёсць корм, на адлеглаць да 40-70 км. Птушаняты вылятаюць з гнязда праз 35-39 сутак і адразу вядуць самастойны спосаб жыцця.

• A. a. apus — Еўропа праз Азію на ўсход да воз. Байкал, паўночна-заходняя Афрыка;
• A. a. pekinensis — ад Ірана праз Казахстан, паўднёвыя Гімалаі, Манголію да паўночнага Кітая і Маньчжурыі.

• Птушкі Еўропы: Палявы вызначальнік / пад рэд. М. Нікіфарава. — Варшава: Навуковае выдавецтва ПНВ, 2000.
• Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз.