Украінскі лацінскі алфавіт

Тытульная старонка кнігі «Ruskoje wesile» (1835) Іосіфа Лазінскага; гэтая кніга была прэзэнтацыяй ягонага праекту лацінкі для ўкраінскай мовы.

Украі́нская лаці́нка (укр.: українська латинка альбо проста latynka) — агульная назва розных варыянтаў лацінскага алфавіта для ўкраінскай мовы. Нейкія з іх засталіся праектамі, а нейкія былі ў адносна актыўным ужытку на працягу пэўнага часу. Фактычна можна выдзяліць тры тыпы ўкраінскай лацінкі: на аснове польскага алфавіта, на аснове чэскага/харвацкага алфавіта і на аснове англійскага правапісу.

Афіцыйны правапіс украінскай мовы прадугледжвае ўжыванне толькі кірылічнага алфавіта, а дыскусіі наконт статусу і формы лацінкі фактычна трываюць па гэты дзень.

Варыянты

Першыя спробы перавесці ўкраінскую мову на лацінку адбываліся на мяжы XVIII і XIX стагоддзяў, а ў аснове таго лацінскага алфавіта была польская лацінка. Так першы стандартызаваны алфавіт — «абэцадла» — уклаў Іосіф Лазінскі ў 1835 г. Аднак большасць украінскіх культурных дзеячаў Галіччыны выступіла супраць змен правапісу і перамена не адбылася. Зрэшты гэты варыянт здабыў адносную папулярнасць і яго выкарыстоўвалі ажно да 1940-ых гадоў: друкавалі кнігі і пэрыёдыку, а ў другой палове 19га стагоддзя аўстрыйскія ўлады выкарыстоўвалі абэцадла для канцылярскіх запісаў па-ўкраінску.

У 1859 годзе чэскі славіст Іосіф Ірачак здзейсьніў яшчэ адну спробу перавесці ўкраінскую мову на лацінку, гэтым разам узяўшы за аснову чэскі правапіс. Зрэшты, гэты праект таксама не прайшоў з тых жа прычын, што і праект Лазінскага — кансерватызм украінскай эліты Галіччыны. Ён не здабыў такой папулярнасці, як абэцадла, але стаў асновай для новых праектаў лацінкі ў 20 ды 21 стагоддзях.

У цяперашні час найболш папулярным з'яўляецца правапіс Івана Лучука (крыху падпраўлены праект Ірачака) і г. зв. «гаевіцкі» правапіс (гэтая назва умоўная, фактычна праект не мае назвы). Акрамя таго існуе дзяржаўны стандарт раманізацыі на аснове англійскага алфавіта з нейкімі элемэнтамі традыцыйнай лацінкі (ятацыя пасля зычных), які выкарыстоўваюць, напрыклад, для перадачы імёнаў у замежных пашпартах ці транслітарацыі назваў вуліц.

Алфавіт Лазінскага

Асноўны артыкул: Абэцадла
Праект Лазінскага
A a B b C c Ć ć Ch ch Cz cz D d Ď ď E e F f
А а Б б Ц ц Ць ць Х х Ч ч Д д Дь дь Е е Ф ф
G g H h I i J j K k L l Ł ł M m N n Ń ń
Ґ ґ Г г І і Й й К к Ль ль Л л М м Н н Нь нь
O o P p R r Ŕ ŕ S s Ś ś Sz sz Szcz szcz T t Ť ť
О о П п Р р Рь рь С с Сь сь Ш ш Щ щ Т т Ть ть
U u W w Y y Z z Ź ź Ż ż
У у В в И и З з Зь зь Ж ж

Алфавіт Ірачака

У 1859 годзе чэшскі славіст Іосіф Ірачак прапанаваў свой варыянт украінскай лацінкі, аснаванай на чешскім алфавіце.

Праект Ірачака
A a B b C c Ć ć Č č Ch ch D d Ď ď Dz dz Dź dź
А а Б б Ц ц ЦЬ ць Ч ч Х х Д д ДЬ дь Дз дз Дзь дзь
Dž dž E e ě F f G g H h I i J j K k L l
Дж дж Е е є Ф ф Ґ ґ Г г І і (Й) (й) К к Л л
Ľ ľ Ł ł M m N n Ń ń O o P p R r Ŕ ŕ S s
Л(Ь) л(ь) Л л М м Н н НЬ нь О о П п Р р РЬ рь С с
Ś ś Š š Šč šč T t Ť ť U u ü V v W w X x
СЬ сь Ш ш Щ щ Т т ТЬ ть У у і В в В в Кс кс
Y y Z z Ź ź Ž ž
И и З з ЗЬ зь Ж ж

Спасылкі