У горадзе было шмат гарнізонаў і ўмацаванняў, і мангольскім войскам было цяжка прарваць умацаванні. Аднак прагрэс дасягаўся павольна, і да лютага Чынгіз адчуваў сябе дастаткова ўпэўнена, каб аддзяліць частку свайго войска і накіравацца на поўдзень да Трансаксіяны . Яго сыны Джагатай і Угедэй засталіся працягваць аблогу. Карача, галоўны генерал горада, дэзерціраваў у лютым 1220 года, і ўнутраная цытадэль пала неўзабаве пасля гэтага. Іналчук быў схоплены жывым і пакараны. Некаторыя крыніцы распавядаюць, што ён быў пакараны смерцю шляхам залівання расплаўленага металу ў яго адтуліны; гэтая гісторыя, якая сімвалізуе яго прагнасць у захопе караванаў, амаль напэўна апакрыфічная.
Мухамад чакаў, што качавыя захопнікі не захопяць Атрар. Яго захоп пакінуў сэрца Харэзма адкрытым для заваявання — манголы па чарзе ізалявалі і захапілі вялікія гарады Бухару(англ.) (бел., Самарканд(англ.) (бел. і Ургенч(англ.) (бел.. Аазіс Атрар адрадзіўся, калі Сырдар’я змяніла сваё рэчышча; Харэзмійская цытадэль засталася закінутай.
Да 1218 года Харэзмійская імперыя(руск.) (бел. кантралявала большую частку Сярэдняй Азіі і Персіі, і Мухамед II атрымаў тытул «Другі Аляксандр»[8][4]. Аднак харэзмійская ўлада была слабай. Яго імперыя была велізарнай і нядаўна створанай, з адміністрацыяй, якая ўсё яшчэ развівалася[9]. Акрамя таго, маці Мухамеда II, Тэркен-хатун(руск.) (бел. па-ранейшаму валодала значнай уладай у каралеўстве — гісторык Пітэр Голдэн(руск.) (бел. назваў адносіны паміж шахам і яго маці «няпростым дваеўладдзем», што часта дзейнічала на шкоду Мухамеду[10]. Савецкі гісторык Зія Буніятаў(руск.) (бел. адзначаў, што ўказы Мухамеда часта адмяняліся Тэркен-хатун, у той час як яна фактычна прысвоіла сталіцу Харэзма Ургенч як сваю ўласную вобласць, прымушаючы Мухамеда перанесці свой двор у Самарканд[4]. Хатун, першапачаткова прынцэса кыпчакоў, маніпулявала спадчынай, дыскрэдытуючы прэтэнзіі старэйшага сына Мухамада Джалал ад-Дзіна(руск.) (бел. на карысць яго зводнага брата Узлага(руск.) (бел., які напалову быў кыпчаком. Яна таксама паставіла многіх сваіх сваякоў на высокія пасады ў адміністрацыі Харэзма[11][4].
Выява Тэркен-хатун(руск.) (бел. (злева) пасля яе пазнейшага захопу манголамі.
Гэтых высокапастаўленых сваякоў моцна не любілі многія іншыя харэзмійскія падданыя. У дадатак да таго, што яны не былі мусульманамі(англ.) (бел., памагатыя кыпчакоў у арміі Мухамеда былі жорсткімі, скупымі і часта нелаяльнымі[11]. Таму нядзіўна, што ўсе асноўныя справаздачы пра мангольскае ўварванне ў Харэзм, усе напісаныя мусульманскімі аўтарамі, вінавацяць кіпчацкую прагнасць: яны канкрэтна згадваюць аднаго з пляменнікаў Тэркен-хатун, чалавека па імені Іналчук(руск.) (бел., часам тытулаваны як Каір-хан або Інал-хан, які быў прызначаны губернатарам Атрара, цяпер памежнага горада Харэзмійскай дзяржавы[11][9].
Перадгісторыя
З’яўляючыся цэнтрам гандлю, Атрар прыняў мангольскі гандлёвы караван(руск.) (бел. з 450 купцоў зімой 1218-19 гг[7]. Гэтыя гандляры, якія прывозілі вялікую колькасць прадметаў раскошы(англ.) (бел., такіх як золата, срэбра, сабалінае футра(ням.) (бел. і шоўк, былі паслядоўнікамі наёнаў(руск.) (бел. (блізкіх спадарожнікаў) Чынгісхана[12][11]. Іналчук абвінаваціў іх у шпіянажы і загадаў забіць, прысвоіўшы іх даброты сабе. Былі дэбаты як наконт датычнасці шаха Мухамеда, так і аб абгрунтаванасці гэтага абвінавачвання. У той час як некаторыя летапісцы, такія як ан-Насаві(руск.) (бел., вінавацяць выключна прагнасць Іналчука, большасць іншых сцвярджае, што Мухамед альбо дазволіў, альбо відавочна загадаў разню[9]. Пауль Рачнеўскі(ням.) (бел. адзначае, што ў Іналчука павінна была быць прынамсі «маўклівая згода» Мухамеда на ажыццяўленне такой табуіраванай дыпламатычнай акцыі [13]. Аднак верагодна, што абвінавачанне ў шпіянажы было ў пэўнай ступені дакладным: як харазмійцы, так і манголы, як вядома, выкарыстоўвалі ў якасці шпіёнаў купцоў і дыпламатаў, якія атрымлівалі каштоўную стратэгічную інфармацыю і распаўсюджвалі спрыяльную прапаганду ў рамках сваіх місій[11][13].
Пакаранне смерцю купцоў у Атрары паслужыла падставай для вайны па дзвюх прычынах. Па-першае, пасланцы любога кшталту лічыліся недатыкальнымі(англ.) (бел. ў мангольскім заканадаўстве(руск.) (бел., і любая крыўда, зробленая ім, патрабавала кампенсацыі або помсты. Наступнае прыніжэнне Мухамедам мангольскіх паслоў, накіраваных для аднаўлення адносін, не дапамагло справе[11][4]. Па-другое, разня паслужыла адкрыццём эканамічнай вайны(укр.) (бел.. Стэпавыя качэўнікі заўсёды былі вельмі занепакоеныя святасцю і бяспекай гандлёвых шляхоў: паколькі харазмійцы кантралявалі ўсе шляхі за Атрар, манголы цяпер былі цалкам адрэзаныя ад гандлёвых партнёраў на Блізкім Усходзе[12][11]. Акрамя таго, узурпацыя Кучлукам(руск.) (бел. Каракітая і наступныя дзеянні стварылі рэлігійную і тэрытарыяльную напружанасць у Туркестане[11][7].
Пасля таго, як усе яго дыпламатычныя спробы былі адхілены, Чынгісхан падрыхтаваўся да вайны. Ён пакінуў свайго генерала Мухалі(руск.) (бел.намеснікам(укр.) (бел. у Паўночным Кітаі для працягу вайны супраць Цзінь(руск.) (бел. і сабраў асноўную частку свайго войска ў гарах Алтая[7][12]. У той час як гісторыкі пачатку XX стагоддзя, такія як Васіль Бартольд(руск.) (бел., ацэньвалі колькасць мангольскага ўварвання ад 150 000 да 200 000 чалавек[9], больш познія навукоўцы далі ацэнкі ад 50 000 да 75 000 чалавек[7][14]. Паведамляецца, што ў шаха Мухамада было больш за 400 000 салдат[7], а сярэднявечныя крыніцы сцвярджаюць, што ў Атрары знаходзілася ад 15 000 да 50 000 чалавек, але гэтыя лічбы могуць быць перабольшаныя ў дзесяць разоў[14]. Часткай гарадскіх войскаў камандаваў Карача, генерал, пасланы шахам на дапамогу Іналчуку. [14]
Аблога
Мангольскія войскі прыбылі на Сырдар’ю восенню 1219 года, фарсіраваўшы некалькі рэк і атрымаўшы падмацаванне ад саюзнікаў. Другі і трэці сыны Чынгісса, Джагатай і Угедэй, былі адпраўлены наперад, каб аблажыць горад, у той час як сам хан застаўся за ракой, уладкоўваючы пастку для шаха — калі ён выйдзе наперад, каб сутыкнуцца з сіламі абложнікаў, Чынгіз хацеў пераправіцца праз раку і знішчыць харэзмійскае войска ў жорсткай бітве. Аднак шах Мухамад не зачапіўся, таму Чынгіз змяніў планы. Паколькі аблога Атрара аказалася доўгай, ён падзяліў свае сілы. Першынец хана Джучы быў адпраўлены на поўнач для захопу гарадоў уздоўж Сырдар’і, у той час як вярхоўныя генералы Субэдэй(руск.) (бел. і Джэбэ былі адпраўлены на поўдзень у Ферганскую даліну з невялікімі сіламі. Чынгіс сам узяў свайго малодшага сына Талуя і з дапамогай мясцовых павадыроў знік у пустыні Кызылкум, каб знянацку атакаваць Бухару(англ.) (бел..
Baipakov, Karl (2000). "9: The Silk Route across Central Asia". In Bosworth, C.E.; Asimov, M.S. (рэд-ры). History of Civilizations of Central Asia. Vol. IV / #2. UNESCO Publishing. pp. 226–231. ISBN9231034677.
Biran, Michal (2009). "The Mongols in Central Asia from Chinggis Khan's invasion to the rise of Temür". The Cambridge History of Inner Asia. The Chinggisid Age: 46–66. doi:10.1017/CBO9781139056045.006. ISBN9781139056045.
Buniyatov, Z. M. (2015) [1986]. Государство Хорезмшахов-Ануштегинидов: 1097-1231 [A History of the Khorezmian State under the Anushteginids, 1097-1231]. Перакладчык Mustafayev, Shahin; Welsford, Thomas. Moscow: Nauka. ISBN978-9943-357-21-1.
