Украінізацыя

Украінізацыя — палітыка прасоўвання і ўкаранення элементаў украінскай мовы і ўкраінскай культуры, у розных сферах жыцця.

Украінізацыя 1920—1930-х гадоў з’яўлялася састаўным элементам агульнасаюзнай кампаніі карэнізацыі.

Савецкая ўкраінізацыя 1920—1930-х гадоў

Падчас грамадзянскай вайны ў 1917-1920 гадах на поўдні былой Расійскай імперыі быў арганізаваны шэраг урадаў, якія ставілі сваёй мэтай пабудову незалежнай украінскай дзяржавы. Аднак, на большай частцы сучаснай тэрыторыі Украіны да ўлады прыйшлі бальшавікі. З мэтай замацавання улады, бальшавікі ўзяліся за рэалізацыю праграмы карэнізацыі — замены рускай мовы на мовы нацыянальных меншасцяў у адміністрацыі, адукацыі і сферы культуры. На Украіне гэтая праграма атрымала назву ўкраінізацыі. У красавіку 1923 года XII з’езд РКП (б) абвясціў карэнізацыю афіцыйным курсам партыі ў нацыянальным пытанні. У тым жа месяцы VII канферэнцыя КП (б) У заявіла аб палітыцы ўкраінізацыі, што ўкраінскія ЦВК і Саўнаркам адразу ж аформілі дэкрэтамі. Было прынятае рашэнне аб украінізацыі дзяржструктур і прадпрыемстваў, якую планавалася скончыць да 1 студзеня 1926 года. Усе рабочыя і служачыя прадпрыемстваў і ўстаноў былі абавязаны вывучыць украінскую мову пад пагрозай звальнення з працы.

З дзяржаўнага архіва Луганскай вобласці:

«Подтвердить, что на службу можно принимать только лиц, владеющих украинским языком, а не владеющих можно принимать только по согласованию с Окружной комиссией по украинизации». Р-401 оп.1,д.82 Президиум Луганского Окр. исполкома: «Подтвердить сотрудникам, что неаккуратное посещение курсов и нежелание изучать украинский язык влечет за собой их увольнение со службы». Р-401, оп.1, дело 72.

У ліпні 1930 года прэзідыум Сталінскага акрвыканкама прыняў рашэнне «прыцягваць да крымінальнай адказнасці кіраўнікоў арганізацый, фармальна адносяцца да ўкраінізацыі, якія не знайшлі спосабаў украінізаванай падначаленых, якія парушаюць дзеючае заканадаўства ў справе ўкраінізацыі». Украінізаваліся газеты, школы, ВНУ, тэатры, установы, надпісы, шыльды і т. д. У Адэсе, дзе навучэнцы-ўкраінцы складалі менш за трэць, былі ўкраінізаваныя ўсе школы. У 1930 г. на Украіне заставаліся толькі 3 вялікія рускамоўныя газеты.

Украінізацыя часоў нямецкай акупацыі

Двухмоўны плакат нямецкіх акупацыйных уладаў на нямецкай і ўкраінскай мовах, які паведамляе аб адпраўцы моладзі на працу ў Германію. Кіеў. 31 мая 1943 года.

У Харкаўскім Дзяржаўным архіве (ГАХО) на вул. Універсітэцкай захоўваецца загад № 24/5-6 обер-бургамістра горада Харкава Крамарэнка ад 9 сакавіка 1942 г.:

«Уже пятый месяц над свободным городом рядом с победоносным германским знаменем развевается наше родное жёлто-голубое украинское знамя как символ новой жизни, нового возрождения нашей матушки-родины. Однако, к большому сожалению и стыду для всех нас — украинцев, всё ещё остаётся кое-где позорное большевистское наследие. К большому стыду для всех нас, и к вполне понятному гневу украинского населения, приходится слышать в некоторых учреждениях, даже в районных управах, разговоры на русском языке со стороны представителей власти. Позор за это тем, кто становится свободным гражданином освобождённой родины. Позор и не место с нами тем, кто брезгует своим родным языком. Мы этого не допустим, этого не может быть. Поэтому приказываю категорически запретить в дальнейшем кому-либо из представителей власти разговоры на русском языке в рабочее время в учреждениях».

Обер-бургомистр города Харькова Крамаренко, зам. Л. Э. Кублицкий-Пиотух.
16 марта 1942 года.[1] Архівавана 16 студзеня 2008.

Літаратура