Рыхард Авенарыус

Рыхард Авенарыус
ням.: Richard Avenarius
Дата нараджэння 19 лістапада 1843(1843-11-19)
Месца нараджэння
Дата смерці 18 жніўня 1896(1896-08-18) (52 гады)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Бацька Eduard Avenarius[d][4]
Маці Cäcilie Avenarius[d][4]
Жонка Maria Avenarius[d][5]
Род дзейнасці філосаф, выкладчык універсітэта, пісьменнік
Навуковая сфера філасофія[2] і эмпірыякрытыцызм[d][2]
Месца працы
Навуковая ступень прафесар[2] (1876) і доктарская ступень[d][2] (1868)
Альма-матар
Вядомыя вучні Arnold William Friedrich Carstanjen[d]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Рыхард Генрых Людвіг Авенарыус (ням.: Richard Heinrich Ludwig Avenarius; 19 лістапада 1843, Парыж, Францыя — 18 жніўня 1896, Цюрых, Швейцарыя) — швейцарскі філосаф-ідэаліст, адзін з заснавальнікаў эмпірыякрытыцызму. Прафесар Цюрыхскага ўніверсітэта (з 1877 года).

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям’і кніжнага гандляра і выдаўца Эдуарда Хабермана (5 кастрычніка 1809—20 лютага 1885). Маці Рыхарда Авенарыуса — Сесілія (26 лютага 1815—1893) была зводнай сястрой Рыхарда Вагнера па маці. Авенарыус лацінізаваў сваё прозвішча — у нямецкай мове hafer — авёс, на латыні авёс — avena[6].

З 1887 года выдаваў часопіс «Квартальнік навуковай філасофіі»[7]. Пераехаўшы ў Цюрых ажаніўся на Марыі Зэмпер, зводнай сястрыт вядомага заолага Карла Зэмпера[6].

Філасофія

У цэнтры філасофіі паняцце вопыту, ачышчанага ад аб’ектыўнай рэальнасці, у выніку чаго здымаецца процілегласць свядомасці і матэрыі, псіхічнага і фізічнага. Выступаў з суб’ектыўна-ідэалістычнай тэорыяй «прынцыповай каардынацыі» (без суб’екта няма аб’екта, без свядомасці — матэрыі). Прынцып «найменшай траты сіл» на чалавечае пазнанне прывёў Авенарыуса да біялагізму, суб’ектывізму, агнастыцызму.

Творы

  • Критика чистого опыта: в популярном изложении А. Луначарского: с дополнением: Новая теория позитивного идеализма (Holzapfel. Panideal) / Р. Авенариус; критическое изложение А. Луначарского. — Издание 2-е, исправленное. — Москва: URSS, 2008. — 206, [1] с. — (Из наследия мировой философской мысли. История философии). — ISBN 978-5-382-00449-5.
  • О предмете психологии / Рихард Авенариус; Перевод с нем. Ив. Маркова. — Москва: Московское кн-во, 1911. —— 83 с.
  • О предмете психологии / Рихард Авенариус; Перевод с нем. И. Маркова. — 2. изд., стер. — Москва: УРСС, 2003. — 83 с. — (Философия). — ISBN 5-354-00113-7.
  • Человеческое понятие о мире / Рихард Авенариус; Пер. И. Федорова; Под ред. М. Филиппова. — Санкт-Петербург: П.П. Сойкин, ценз. 1901. — 90, [1] с.
  • Философия, как мышление о мире сообразно принципу наименьшей меры сил = Philosophie als Denken der Welt gemass dem Princip des kleinsten Kraftmasses: Prolegomena к Критике чистого опыта / Рихард Авенариус; Перевод И. Федорова; Под редакцией доктора философии М. Филиппова. — Санкт-Петербург: П. П. Сойкин, ценз. 1899. — 50 с. — (Научно-философская библиотека).
  • Человеческое понятие о мире / Рихард Авенариус; Перевод со 2-го (1905 года) посмертного издания Н. Самсонова. — Москва: Книжный магазин «Звено», 1909. — XII, 136 с.

Літаратура

Крыніцы

  1. ↑ а б в Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays — 2 — Éditions Robert Laffont, 1994. — Vol. 1. — P. 188. — ISBN 978-2-221-06888-5
  2. ↑ а б в г д е ё ж з і к л Carstanjen F. Richard Heinrich Ludwig Avenarius // Biographisches Jahrbuch und Deutscher Nekrolog / Hrsg.: A. Bettelheim — B: 1897. — Т. 1, 1896. — S. 5–12.
  3. ↑ https://www.stadt-zuerich.ch/content/dam/stzh/prd/Deutsch/Bevoelkerungsamt/rund-um-den-tod/wissen---faq/prominente-friedh%c3%b6fe/1462-P_FH%20Sihlfeld%20D%20und%20Urnenhain_Prominente.web.pdf Праверана 12 лютага 2023.
  4. ↑ а б Carstanjen F. Richard Heinrich Ludwig Avenarius // Biographisches Jahrbuch und Deutscher Nekrolog / Hrsg.: A. Bettelheim — B: 1897. — Т. 1, 1896. — S. 6.
  5. ↑ а б Carstanjen F. Richard Heinrich Ludwig Avenarius // Biographisches Jahrbuch und Deutscher Nekrolog / Hrsg.: A. Bettelheim — B: 1897. — Т. 1, 1896. — S. 7.
  6. ↑ а б Гайдабрус, Н. В. Авенариус: Опыт познания(руск.) // Научное мнение. — 2018. — № 4. — С. 25—29. — ISSN 2222-4378.
  7. ↑ Новая философская энциклопедия: в 4 т. / Институт философии Российской академии наук, Национаьный общественно-научный фонд; Научно-редакторский совет.: В. С. Степин [и др.]. Т. 1: А—Д. — Москва: Мысль, 2000. — 721, [2] с. — ISBN 5-244-00962-1.

Спасылкі

У Вікіцытатніку ёсць старонка па тэме Рыхард Авенарыус