Лысуха
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Жывёлы Падцарства:  Эўметазоі Без рангу:  Двухбакова-сіметрычныя Без рангу:  Другаснаротыя Тып:  Хордавыя Падтып:  Пазваночныя Інфратып:  Сківічнаротыя Надклас:  Чацвераногія Клас:  Птушкі Падклас:  Нованёбныя Атрад:  Жураўлепадобныя Сямейства:  Пастушковыя Падсямейства:  Gallinulinae Род:  Лысухі Від:  Лысуха
Міжнародная навуковая назва
Fulica atra Linnaeus, 1758
Падвіды
Fulica atra atra Linnaeus, 1758 Fulica atra lugubris S. Müller, 1847 Fulica atra novaeguinea Rand, 1940 Fulica atra australis Gould, 1845
Арэал
Месцы гняздоўяў      Круглы год      Месцы зімовак
Ахоўны статус
Выклікаюць найменшыя асцярогі IUCN 3.1 Least Concern : / 22692913
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   176290 NCBI   9121 FW   369360

Лысуха^[1], лыска (Fulica atra) — птушка сямейства пастушковых, шырока распаўсюджаная на абшарах Еўразіі, Паўночнай Афрыкі і Аўстраліі. Добра пазнавальная па белай дзюбе і белай скураной пляме на ілбе. Большую частку часу праводзіць на вадзе, чым заўважна вылучаецца ў параўнанні з іншымі пастушковымі.

Птушка велічынёй з сярэднюю качку — даўжыня 36—38 см, размах крылаў 19,5—23,5 см, вага 500—1000 г.^[2] Целасклад мажны; тулава крыху пляскатае з бакоў. Апярэнне галавы, шыі і верхняй часткі тулава цёмна-шэрае ці чорнае, матавае, з шэраватым адлівам на спіне. Грудзі і бруха святлейшыя — дымчаста-шэрыя. На ілбе добра заўважная скураная пляма. Дзюба таксама белага колеру, невялікая, вострая, пляскатая з бакоў. Абалонка вачэй ярка-чырвоная. Хвост кароткі, складаецца зь мяккака пер’я. Ногі жаўтаватыя або аранжавыя, з кароткай шэрай плюснай і доўгімі шэрымі пальцамі. Плавальныя балонкі адсутнічаюць, аднак з бакоў ёсць фястончатыя лопасці, дзякуючы якім птушкі ўпэўнена адчуваюць сябе на вадзе. Палавы дымарфізм выяўляецца слаба — самцы выглядаюць крыху буйнейшымі і цямнейшымі, з большай плямай на ілбе. Маладыя птушкі ў цэлым бураватыя, з шэрым брухам і светла-шэрым горлам^[3].

Дыяпазон гукаў адносна шырокі і заўважна адрозніваецца ў самцоў і самак. Тым не меней, у адрозненне ад шматлікіх іншых відаў лысухі не выкарыстоўваюць гукавыя сігналы пры заляцаннях або пазначэнні гнездавой тэрыторыі^[4]. Саміца крычыць гучна і звонка — падобна да «цьек-цьек». Крык самца, як правіла, больш ціхі і глухі, з пераважаннем шыпячых гукаў.

Арэал: Палеарктыка (акрамя поўначы), Індакітай і Аўстралія. На Беларусі звычайны на гнездаванні пералётны, часткова зімуючы і транзітна мігрыруючы від.

Насяляе часцей за ўсё вадаёмы са стаячай вадой з добра развітым поясам трыснягу, старыцы, каналы, марскія лагуны; радзей — тарфяныя балоты і плыткія равы, вакол якіх растуць густыя кусты, рэкі з павольным цячэннем; у паслягнездавы перыяд усе тыпы нізінных вадаёмаў, а таксама залівы і марскія ўзбярэжжы.

Пералётны від. Папуляцыі на захадзе і поўдні арэала аселыя. Месца зімовак: часткова ў межах гнездавога арэала, а таксама Заходняя, Паўднёвая і часткова Цэнтральная Еўропа, Паўночная Афрыка, Малая Азія, Цэнтральная і Паўднёвая Азія да Карэі і Японіі, Індыя, Малайскі архіпелаг, Новая Гвінея, Аўстралія і Новая Зеландыя.

Корміцца мяккай воднай расліннасцю, лічынкамі насякомых, дробнымі малюскамі, рыбай.

Гняздо часцей за ўсё ў прыбярэжнай расліннасці (трыснягу), у плыткай вадзе абапіраецца на дно, часам каля краю вады альбо на купінах асакі, паламаным трыснягу. Спружыністая аснова ў выглядзе кучкі з сухіх сцёблаў, трыснягу альбо асакі, якія ўкладзены крыж-накрыж, часта па краях аплятае трыснёг, высцілка з лістоў. Ад гнязда да вады ідзе паласа сухога трыснягу.

Яйкі звычайна 6—10 (часам 1—15, выключна 22, калі больш як 15 — праўдападобна, што адкладзены 2 самкамі), крыху падоўжаныя з тупым вузейшым канцом, светлыя з пясочна-гліністым адценнем. Глыбокія плямы вельмі дробныя, густыя і шэрыя; паверхневыя — ад цёмна-бурых да чорных.

Аб’ект палявання.

• Птушкі Еўропы: Палявы вызначальнік / пад рэд. М. Нікіфарава. — Варшава: Навуковае выдавецтва ПНВ, 2000.