Картахенскае паўстанне
Асноўны канфлікт: Грамадзянская вайна ў Іспаніі
Дата	4—7 сакавіка 1939
Месца	Картахена
Вынік	тактычная перамога рэспубліканцаў, стратэгічная перамога нацыяналістаў
Праціўнікі
Другая Іспанская Рэспубліка Франкісцкая Іспанія
Камандуючыя
Франсіска Галан Хасэ Эрнандэс Артэага

Картахенскае паўстанне (4—7 сакавіка 1939) — эпізод грамадзянскай вайны ў Іспаніі.

Пасля разгрому ў Каталоніі рэспубліканскае ўрад Іспаніі быў, фактычна, «спісаны з рахункаў» асноўнымі сусветнымі дзяржавамі. 27 лютага 1939 года ўрады Вялікабрытаніі і Францыі афіцыйна прызналі ўладу Франсіска Франка і разарвалі дыпламатычныя адносіны з Іспанскай Рэспублікай. Вельмі хутка іх прыкладу рушылі ўслед шматлікія дробныя дзяржавы; не зрабілі гэтага толькі СССР, ЗША, Мексіка і Швецыя.

28 лютага сышоў у адстаўку прэзідэнт Мануэль Асанья (які і так ужо месяц як жыў у Швейцарыі). Рэшткі картэсаў у Парыжы папрасілі Марцінес Барыа стаць часовым прэзідэнтам рэспублікі. 2 сакавіка ён пагадзіўся, але паставіў умову: Савет Міністраў павінен паспяшацца з заключэннем «годнага міру».

2 сакавіка прэм’ер Хуан Негрын падпісаў серыю загадаў па арміі, дзякуючы якім атрымала важныя прызначэнні цэлая група камуністаў, што знаходзіліся без справы пасля сыходу з Каталоніі. У прыватнасці, ваенным камендантам Картахены быў прызначаны Франсіска Галан.

У адказ на прызначэнне Галана 4 сакавіка гарнізон Картахены паўстаў. Вайскоўцы арыштавалі мясцовых камуністаў, захапілі берагавыя батарэі, радыёстанцыю, і выклікалі па радыё на дапамогу флот і ВПС нацыяналістаў. Аднак адміралы нацыяналістаў Марэна і Сервера не рызыкнулі накіраваць у Картахену эскадру, і паслалі на дапамогу толькі авіяцыю і дэсантнае судна «Касціла дэ Алітэ» з пяхотнай брыгадай (3500 чалавек) на борце.

Камуністы з Эльды (пасля ад’езду з Мадрыда ён стаў франтавым горадам, урад Іспаніі размясціўся на віле Эльда пад Алікантэ) далі Галану загад здушыць мяцеж, не пытаючыся павольнага прэм’ер-міністра і не ўзгадняючы аперацыю з Ваенным міністэрствам. У падначаленні Галана заставаліся пяхотная брыгада (3000 чалавек) і некалькі танкетак. Дзейнічаючы рашуча і энергічна, ён за паўдня разграміў мяцежнікаў, і ўступіў у камандаванне ваенна-марской базай. У выніку, калі на знешнім рэйдзе Картахены з’явілася «Касціла дэ Алітэ», артылерыя некалькімі залпамі пусціла няўзброены транспарт на дно; з-за саманадзейнасці і непрадбачлівасці флоцкага камандавання нацыяналістаў перастала існаваць цэлая пяхотная брыгада (загінула 2300 чалавек).

Аднак, пакуль вяліся баі на вуліцах Картахены, спраўныя караблі рэспубліканцаў зняліся з якара і выйшлі на знешні рэйд. Па загадзе адмірала Мігуэля Буісы флоцкія камуністы былі ўзяты пад варту, пасля чаго тры крэйсеры і восем эсмінцаў, узяўшы на борт каля паўтысячы картахенцаў (рабочых порта, арсенала і іх сем’і) сышлі ў Паўночную Афрыку (адна з падводных лодак сышла на Мальёрку, дзе яе экіпаж здаўся нацыяналістам). Там былі ў Бізерце інтэрнаваны французамі. Да вечара 5 сакавіка ў Картахене заставаліся чатыры эсмінцы, чатыры падводныя лодкі і розныя дробныя судны; стан іх механізмаў выключаў далёкі марскі паход.

У выніку ўцёкаў рэспубліканскага флоту нацыяналісты атрымалі поўнае панаванне на моры. Франка абвясціў аб цеснай блакадзе рэспубліканскіх гаваняў.

• С. Ю. Данилов «Гражданская война в Испании» — Москва: «Вече», 2004. ISBN 5-9533-0225-8
• Шталь А. В. Малые войны 1920–1930-х годов. М: ACT; СПб. Terra Fantastica, 2003. 544 с.: ил. (Военно-историч библка). Тираж 5000 экз. Гражданская война и интервенция в Испании.