Кадвалан ап Кадван
вал.: Cadwallon ap Cadfan
Кароль Гвінеда 625 — каля 634
Папярэднік	Кадван ап Іяга
Пераемнік	Кадавайл ап Кінведу
Нараджэнне	591 Каралеўства Гвінед
Смерць	634 Бітва пры Хэвенфельце[d], Берніцыя, Вялікабрытанія
Род	Каралеўства Гвінед
Бацька	Кадван аб Іяга
Маці	Авандрэг Чорная
Жонка	Эльфрыт Мерсійская
Дзеці	Кадваладр ап Кадвалан
Веравызнанне	хрысціянства

Кадвалан ап Кадван (вал.: Cadwallon ap Cadfan, лац.: Catuvellaunus, англ.: Catwald; каля 600—634) — кароль Гвінеда з 625 года. Кадвалан з’яўляецца, мабыць, адзіным валійскім кіраўніком, якому ўдалося ў выніку шэрагу ваенных перамог захапіць на невялікі перыяд часу значныя англасаксонскія тэрыторыі.

Кадвалан стаў каралём Гвінеда пасля смерці бацькі Кадвана ап Іяга. Большая частка перыяду яго кіравання праходзіла ў ваенным супрацьстаянні з каралеўствамі Нартумбрыі. Прычынай гэтаму паслужыла экспансія караля Дэйры і Берніцыі — Эдвіна на захад. Прэтэнзіі гэтага ўладара на дамінаванне сярод англасаксонскіх каралёў і падтрымка кіраўніка Усходняй Англіі Рэдвальда дазволілі Эдвіну далучыць да сваіх уладанняў брыцкае каралеўства Элмет і англасаксонскае — Ліндсі. Затым, паводле слоў Беды Вялебнага, «ён падпарадкаваў нават астравы Меваніі»^[1] — гэта значыць астравы Мэн і Англсі, былы гвінедскім уладаннем.

Першая згадка Кадвалана ў крыніцах звязана з завяршальным этапам уварвання Эдвіна на тэрыторыю Уэльса — «Аналы Камбрыі» ўтрымліваюць запіс за 629 год: «Аблога караля Кадвалана на востраве Гланайк»^[2]. У выніку паражэння на гэтым невялікім востраве на захад ад Англсі кароль Гвінеда вымушаны быў бегчы.

Звесткі пра дзейнасць Кадвалана ў выгнанні маюцца толькі ў «Гісторыі брытаў» Гальфрыда Монмуцкага і яе валійскім варыянце «Хроніцы ранніх брытаў». Паводле іх версіі Кадвалан спачатку хаваўся ў Ірландыі, затым праз востраў Гернсі прыбыў у Брэтань да двара караля Арморыкі — Саламона. Атрымаўшы ваенную падтрымку армарыканскіх брытаў, Кадвалан высаджваецца ў Брытаніі і, здымаючы аблогу мерсійцаў з Эсконіі (вал.: Caer-Uisc, суч. Эксетэр), вымушае караля Мерсіі Пенду далучыцца да яго. Пазней ён змацоўвае саюз з мерсійскім кіраўніком шлюбам з сястрой Пенды — Элкфрытай.

Незалежна ад ступені дакладнасці звестак «Гісторыі брытаў» сапраўды фарміруецца альянс Пенды і Кадвалана. Іх аб’яднаныя сілы разбіваюць войскі Эдвіна ў бітве пры Мейсене (лац.: Meicen), якая паводле англійскай традыцыі завецца бітвай пры Хэтфілдзе (англ.: Hatfield Chase), 14 кастрычніка 633 года, у якой гіне кароль Нартумбрыі і яго сын Осфрыд, а другі сын Эдфрыд трапляе ў закладнікі да Пенды (паводле звестак «Аналаў Камбрыі» ў бітве загінулі два сыны)^[3].

Пасля перамогі над Эдвінам Кадвалан і Пенда акупавалі практычна ўсю тэрыторыю Нартумбрыі. Беда, як чалавек, які нарадзіўся ў Нартумбрыі і быў у значнай ступені прадузятым, апісвае падзеі наступным чынам:

… Тады пачалося вялікае ганенне на царкву і народ Нартумбрыі, прычым адзін з ганіцеляў быў язычнікам, а іншы — яшчэ больш жорсткім варварам. Бо Пенда і ўвесь народ мерсійцаў былі ідалапаклоннікамі і не ведалі імя Хрыста, але Кэдвала, хоць і хрысціянін паводле імя і спавядання, быў сапраўдным варварам паводле прыроды і не мілаваў ні жанчын, ні нявінных дзяцей. Са звярынай жорсткасцю ён аддаваў іх смерці і пакутам і доўга спусташаў іх зямлю, жадаючы сцерці з твару Брытаніі ўвесь народ англаў[4]

Нартумбрыя зноў распалася на свае гістарычныя складнікі: Дэйра — уласны дамен Эдвіна, перайшла па спадчыне да яго стрыечнага брата Осрыка, а Берніцыя — да сына Этэльфрыта, папярэдніка Эдвіна, — Энфрыда. Осрык распачаў спробу вызваліць свае землі і аблажыў у пачатку 634 года Кадвалана ў Ёрку^[5] Аднак гвінедскі кароль, здзейсніўшы нечаканую вылазку, разбіў войска Осрыка і забіў яго сябе. Пасля гэтага Кадвалан на працягу года кіраваў каралеўствам Осрыка і паводле слоў Беды Вялебнага «…валодаў Нартумбрыяй не як пераможны кароль, але як жорсткі тыран, які раздзірае з жахлівай крыважэрнасцю сваіх ахвяр на кавалкі»^[6]. Кароль Берніцыі Энфрыд таксама быў неўзабаве забіты Кадваланам, калі прыйшоў да таго са світай усяго з 12 чалавек для правядзення мірных перамоў.

Пасля забойства Энфрыда прэтэндаваць на прастол Берніцыі стаў яго брат — Освальд. Вярнуўшыся са ссылкі ў Дал Рыядзе з невялікай войскам Освальд разбіў валійскага караля ў 634 годзе ў бітве пры Кад-іс-Гуале («Бітва ля сцяны», вал.: Cad-ys-gual, лац.: Cantscaul) або, паводле англасаксонскай назвы, пры Хэвенфілдзе (англ.: Heavenfield). Кадвалан загінуў у гэтай бітве ў месцы званым «Ручай Дзіянісія».

Ад шлюбу з Элкфрытай Мерсійскай у Кадвалана застаўся адзіны сын Кадваладр Фендыгайд ап Кадвалан, якому на момант гібелі бацькі быў толькі год. Пасля Кадвалана насуперак правам Кадваладра прастол атрымаў Кадавайл Кадомед ап Кінведу.

Кадвалан быў пахаваны ў Кайр-Лондэйне пад брамай Лудгейт.^[7][8]

• Кадвалан ап Кадван на сайце Early British Kingdoms