Вітэльсбахі
Вітэльсбахі (ням. : Wittelsbach ) — нямецкі феадальны род, які з канца XII стагоддзя і да канца Першай сусветнай вайны кіраваў Баварыяй , а таксама некаторымі бліжэйшымі землямі. Спрабавалі выводзіць сваё паходжанне ад Луітпольдынгаў .
Род атрымаў сваю назву ад замка Вітэльсбах, які да пачатку XIII ст. стаяў на рацэ Зале ў Верхняй Баварыі . Першыя Вітэльсбахі былі маркграфамі Мейсенскімі і ландграфамі Цюрынгскімі, пасля падзення Генрыха Льва (1180) замацаваліся ў Баварскім герцагстве . У 1214 г. зацвердзіліся ў Рэйнскім Пфальцы . У другой чвэрці XIV ст. падзяліліся на дзве асноўныя лініі — старэйшую (пфальцграфы Рэйнскія) і малодшую (герцагі Баварскія). Пфальцграфы Рэйнскія ў 1356 г. сталі курфюрстамі . У 1623 г. гэты тытул перайшоў да герцагаў Баварскіх, аднак у 1654 г. ён ізноў вярнуўся да пфальцграфаў.
Старэйшая лінія Вітэльсбахаў распалася на некалькі галін, і па меры іх згасання карона курфюрстаў пераходзіла ад адной галіны да іншай. Малодшая лінія загасла ў 1777 г., пасля чаго герцагскі тытул перайшоў у старэйшую лінію (Пфальц-Цвейбрукенская галіна ). У 1806 г. герцагі Баварскія сталі каралямі, а герцагскі тытул перайшоў да Пфальц-Цвейбрукенской-Гельнгаўзенскай галіны.
Прадстаўнікі дому былі курфюрстамі Брадэнбургскімі (1351—1364), графамі Галандскімі (1353—1417), каралямі дацкімі (1440—1448), чэшскімі (1619—1620), шведскімі (1654—1741), грэчаскімі (1832—1862), а таксама імператарамі Свяшчэннай Рымскай імперыі (1314—1347, 1400-1410, 1742—1745). Па меркаванні якабітаў , менавіта Вітэльсбахам належаць у наш час правы на брытанскую карону.
Дом Вітэльсбахаў быў праціўнікам нацысцкага рэжыму ў Германіі. У 1939 годзе прынц Альбрэхт з сям'ёй перабраўся ў Венгрыю. Вітэльсбахі жылі ў Будапешце , а праз чатыры гады, у канцы 1943 года, пераехалі ў свой замак у Шарвары . У сакавіку 1944 года нямецкія войскі акупавалі Венгрыю, а 6 кастрычніка 1944 года ўся сям'я была арыштаваны. Вітэльсбахі былі кінуты ў канцлагеры Заксенхаўзен і Дахау . У канцы красавіка 1945 года яны былі вызвалены трэцяй арміяй ЗША .
Рымскі кароль 1314 —1328 , Рымскі імператар, кароль Германіі 1328 —1347 , герцаг Баварыі 1340 —1347
Людвіг V, герцаг Баварыі нар.1317 , сын Людвіга IV , маркграф Брандэнбурга 1324 —1351 , граф Ціроля 1342 —1361 , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Верхняй Баварыі 1349 —1361 Стэфан II, герцаг Баварыі нар.1319 , сын Людвіга IV , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Ніжняй Баварыі 1349 —1353 , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1353 —1375 Вільгельм V, герцаг Баварыі нар.1332 , сын Людвіга IV , граф Эно, Галандыі і Зеландыі 1345 —1389 , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Ніжняй Баварыі 1349 —1353 , герцаг Ніжняй Баварыі—Штраўбінг 1353 —1358 Альбрэхт I, герцаг Баварыі нар.1336 , сын Людвіга IV , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Ніжняй Баварыі 1349 —1353 , герцаг Ніжняй Баварыі—Штраўбінг 1353 —1404 , граф Эно, Галандыі і Зеландыі 1389 —1404 Людвіг VI, герцаг Баварыі нар.1330 , сын Людвіга IV , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Верхняй Баварыі 1349 —1351 , маркграф Брандэнбурга 1351 —1356 , маркграф і курфюрст Брандэнбурга 1356 —1365 Атон V, герцаг Баварыі , сын Людвіга IV , герцаг Баварыі 1347 —1349 , маркграф Брандэнбурга 1351 —1365 , маркграф і курфюрст Брандэнбурга 1365 —1375 , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1375 —1379 Альбрэхт IV, герцаг Баварыі нар.1447 , сын Альбрэхта III , герцаг Баварыі—Інгальштат 1465 —1504 , герцаг Баварыі 1504 —1508 Вільхельм IV, герцаг Баварыі нар.1493 , сын Альбрэхта IV , герцаг Баварыі 1508 —1514 , 1545 —1550 , герцаг Баварыі—Мюнхен 1514 —1545 Альбрэхт V нар.1528 , сын Вільгельма IV , герцаг Баварыі 1550 —1579 Вільгельм V нар.1548 , сын Альбрэхта V, герцаг Баварыі 1579 —1597 Максіміліян I нар.1573 , сын Вільгельма V, герцаг Баварыі 1597 —1651 , курфюрст Пфальца 1623 —1649 Фердынанд нар.1636 , сын Максіміліяна I, герцаг і курфюрст Баварыі 1651 —1679 Максіміліян II нар.1662 , сын Фердынанда, герцаг і курфюрст Баварыі 1679 —1726 Карл VII нар.1697 , сын Максіміліяна II, герцаг і курфюрст Баварыі 1726 —1745 , кароль Чэхіі 1741 —1745 , імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі 1742 —1745 Максіміліян III нар.1727 , сын Карла VII, герцаг і курфюрст Баварыі 1745 —1777 Карл IV нар.1724 , сын Іагана Крысціяна , пфальцграфа Шульцбахского 1733 —1742 , курфюрст Пфальца, герцаг Юліха і Берга 1742 —1799 , герцаг і курфюрст Баварыі 1777 —1799 Максіміліян IV нар.1756 , сын Фрыдрыха Міхаэля , герцаг Пфальц-Цвейбрукена 1795 —1801 , герцаг Берга 1799 —1803 , герцаг і курфюрст Баварыі 1799 —1805 , курфюрст Пфальца 1799 —1806 , кароль Баварыі Максіміліян I 1805 —1825
Рымскі кароль 1314 —1328 , Рымскі імператар, кароль Германіі 1328 —1347 , герцаг Баварыі 1340 —1347
Людвіг V нар.1317 , сын Людвіга IV , маркграф Брандэнбурга 1324 —1351 , граф Ціроля 1342 —1361 , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Верхняй Баварыі 1349 —1361 Людвіг VI нар.1330 , сын Людвіга IV , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Верхняй Баварыі 1349 —1351 , маркграф Брандэнбурга 1351 —1356 , маркграф і курфюрст Брандэнбурга 1356 —1365 Мейнхард III нар.1343 , сын Людвіга V , герцаг Верхняй Баварыі і граф Ціроля 1361 —1363
Стэфан II нар.1319 , сын Людвіга IV , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Ніжняй Баварыі 1349 —1353 , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1353 —1375 Вілем V нар.1332 , сын Людвіга IV , граф Эно, Галандыі і Зеландыі 1345 —1389 , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Ніжняй Баварыі 1349 —1353 , герцаг Ніжняй Баварыі—Штраўбінг 1353 —1358 Альберт I нар.1336 , сын Людвіга IV , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Ніжняй Баварыі 1349 —1353 , герцаг Ніжняй Баварыі—Штраўбінг 1353 —1404 , граф Эно, Галандыі і Зеландыі 1389 —1404
Стэфан II нар.1319 , сын Людвіга IV , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Ніжняй Баварыі 1349 —1353 , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1353 —1375 Ота V , сын Людвіга IV , герцаг Баварыі 1347 —1349 , маркграф Брандэнбурга 1351 —1365 , маркграф і курфюрст Брандэнбурга 1365 —1375 , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1375 —1379 Стэфан III нар.1337 , сын Стэфана II , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1375 —1392 , герцаг Баварыі—Інгальштат 1392 —1395 , герцаг Баварыі—Мюнхен 1395 —1413 Фрыдрых II нар.1339 , сын Стэфана II , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1375 —1392 , герцаг Баварыі—Ландсхут 1392 —1393 Іахан II нар.1341 , сын Стэфана II , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1375 —1392 , герцаг Баварыі—Мюнхен 1392 —1395 , герцаг Баварыі—Інгальштат 1395 —1397
Фрыдрых II нар.1339 , сын Стэфана II , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1375 —1392 , герцаг Баварыі—Ландсхут 1392 —1393 Хейнрых XVI нар.1386 , сын Фрыдрыха II , герцаг Баварыі—Ландсхут 1393 —1450 Людвіг IX нар.1417 , сын Хейнрыха XVI , герцаг Баварыі—Ландсхут 1450 —1479 Георг нар.1455 , сын Людвіга IX , герцаг Баварыі—Ландсхут 1479 —1503 Элісабет нар.1478 , дачка Георга , герцагіня Баварыі—Ландсхут 1503 —1504 Людвіг X нар.1495 , сын Альбрэхта IV , герцаг Баварыі—Ландсхут 1514 —1545
Адзін з самых знакамітых Вітэльсбахаў — шведскі кароль Карл XII . Помнік у Стакгольме. Стэфан III нар.1337 , сын Стэфана II , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1375 —1392 , герцаг Баварыі—Інгальштат 1392 —1395 , герцаг Баварыі—Мюнхен 1395 —1413 Іахан II нар.1341 , сын Стэфана II , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1375 —1392 , герцаг Баварыі—Мюнхен 1392 —1395 , герцаг Баварыі—Інгальштат 1395 —1397 Эрнст нар.1373 , сын Іахана II , герцаг Баварыі—Інгальштат 1397 —1438 Вільхельм III нар.1375 , сын Иоханна II , герцаг Баварыі—Інгальштат 1397 —1435 Адольф нар.1434 , сын Вільхельма III , герцаг Баварыі—Інгальштат 1435 —1440 Альбрэхт III р.1401 , сын Эрнста , герцаг Баварыі—Інгальштат 1438 —1460 Іахан IV нар.1437 , сын Альбрэхта III , герцаг Баварыі—Інгальштат 1460 —1463 Жыгімонт нар.1439 , сын Альбрэхта III , герцаг Баварыі—Інгальштат 1460 —1467 Альбрэхт IV нар.1447 , сын Альбрэхта III , герцаг Баварыі—Інгальштат 1465 —1504 , герцаг Баварыі 1504 —1508 Крыстаф нар.1449 , сын Альбрэхта III , герцаг Баварыі—Інгальштат 1468 —1485 , пам.1493
Іахан II нар.1341 , сын Стэфана II , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1375 —1392 , герцаг Баварыі—Мюнхен 1392 —1395 , герцаг Баварыі—Інгальштат 1395 —1397 Стэфан III нар.1337 , сын Стэфана II , герцаг Ніжняй Баварыі—Ландсхут 1375 —1392 , герцаг Баварыі—Інгальштат 1392 —1395 , герцаг Баварыі—Мюнхен 1395 —1413 Людвіг VII нар.1365 , сын Стэфана III , герцаг Баварыі—Мюнхен 1413 —1443 , граф Мартэна 1416 —1425 Людвіг VIII нар.1403 , сын Стэфана III , герцаг Баварыі—Мюнхен 1443 —1445 Вільхельм IV нар.1493 , сын Альбрэхта IV , герцаг Баварыі 1508 —1514 , 1545 —1550 , герцаг Баварыі—Мюнхен 1514 —1545
Вілем V нар.1332 , сын Людвіга IV , граф Эно, Галандыі і Зеландыі 1345 —1389 , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Ніжняй Баварыі 1349 —1353 , герцаг Ніжняй Баварыі—Штраўбінг 1353 —1358 Альберт I нар.1336 , сын Людвіга IV , герцаг Баварыі 1347 —1349 , герцаг Ніжняй Баварыі 1349 —1353 , герцаг Ніжняй Баварыі—Штраўбінг 1353 —1404 , граф Эно, Галандыі і Зеландыі 1389 —1404 Вілем VI нар.1365 , сын Альберта I , герцаг Ніжняй Баварыі—Штраўбінг, граф Эно, Галандыі і Зеландыі 1404 —1417 Іахан III нар.1373 , сын Альберт I|Альберта I]], князь—біскуп Льежа 1389 —1418 , герцаг Ніжняй Баварыі—Штраўбінг, граф Эно, Галандыі і Зеландыі 1417 —1425 , герцаг Люксембурга 1418 —1425 Якаба нар.1401 , дачка Вілема VI , графіня Эно, Галандыі і Зеландыі 1425 —1436
Іаган-Вільгельм нар. 1658 , сын Філіпа Вільхельма , пфальцграф на Рэйне, герцаг Юліха і Берга 1685 —1716 , эрцшатмайстар і курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі 1685 —1710 , эрцтрухзес і курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі 1710 —1716 Карл III Філіп нар. 1661 , сын Філіпа Вільхельма , пфальцграф на Рэйне, эрцтрухзес і курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі, герцаг Юліха і Берга 1716 —1742 Карл IV Тэадор нар. 1724 , сын Іахана Крысціяна , герцаг Зульцбаха 1733 —1742 , пфальцграф на Рэйне, эрцтрухзес і курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі, герцаг Юліха і Берга 1742 —1799 , герцаг Баварыі 1777 —1799 Максіміліян IV нар. 1756 , сын Фрыдрыха Міхаэля , герцаг Цвайбрукена 1795 —1801 , пфальцграф на Рэйне, герцаг Берга 1799 —1803 , герцаг Баварыі 1799 —1805 , эрцтрухзес і курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі 1799 —1806 , кароль як Максіміліян I 1805 —1825
Каралеўскі палац у Мюнхене Максіміліян I, кароль Баварыі нар.1756 , сын Фрыдрыха Міхаэля , герцаг Цвайбрукена 1795 —1801 , пфальцграф на Рэйне, герцаг Берга 1799 —1803 , герцаг Баварыі Максіміліян IV 1799 —1805 , эрцтрухзес і курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі 1799 —1806 , кароль 1805 —1825 Людвіг I нар.1786 , сын Максіміліяна I, кароль 1825 —1848 , пам.1868 Максіміліян II, кароль Баварыі нар.1811 , сын Людвіга I , кароль 1848 —1864 Людвіг II нар.1845 , сын Максіміліяна II, кароль 1864 —1886 (незадоўга да смерці ўстаноўлена рэгенцтва)Ота (1848 —1916 ), сын Максіміліяна II, кароль 1886 —1913 (фактычна не кіраваў з-за псіхічнага захворвання)
Луітпольд (1821—1912), сын Людвіга I, дзядзька Людвіга II і Ота, рэгент з прычыны іх душэўнай хваробы (1886—1912)Людвіг III (1845 —1921 ), сын Луітпольда, рэгент 1912 —1913 , кароль 1913 —1918
Рупрэхт, кронпрынц Баварыі нар.1869 , сын Людвіга III , кронпрынц 1916 —1955 Альбрэхт, герцаг Баварыі нар.1905 , сын Рупрэхта , герцаг Баварыі, Франконіі і ў Швабіі, пфальцграф на Рэйне 1955 —1996 Франц, герцаг Баварыі нар.1933 , сын Альбрэхта , герцаг Баварыі, Франконіі і ў Швабіі, пфальцграф на Рэйне 1996 —
Семёнов И. Христианские династии Европы. — М., 2002.Döring О. Das Haus Witteisbach. — Münch., 1924.Häutle C. Genealogie des erlauchten Stammhauses Wittelsbach, von dessen Wiedereinsetzung in das Herzogthum Bayern (11. September 1180) bis herab auf unsere Tage. — Münch., 1870.Isenburg W. К. v. Stammtafeln zur Geschichte der europeischen Staaten, Bd 2. — B., 1936.
Каралеўскія і імператарскія дынастыі паслянапалеонаўскай Еўропы
Імператарскія Каралеўскія
.png)
.svg){kind=small}
