PROFILPELAJAR.COM

Алба-Юлія
Герб	Сцяг
Краіна	Румынія
Жудзец	Алба
Каардынаты	46°04′35″ пн. ш. 23°34′22″ у. д.HGЯO
Прымар	Мірча Хава
Ранейшыя назвы	Карлсбург (XVIII ст. - 1918 г.)
Плошча	103,65 км²;
Вышыня цэнтра	230 м
Насельніцтва	▲64 227 чал. (1 снежня 2021);
Часавы пояс	UTC+2, летам UTC+3
Тэлефонны код	(+40) 02 58
Паштовы індэкс	510118
Аўтамабільны код	AB
Афіцыйны сайт	apulum.ro
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

А́лба-Ю́лія (рум.: Alba Iulia, ням.: Karlsburg, венг.: Gyulafehérvár) — адзін з найстаражытнейшых гарадоў Трансільваніі і ўсёй Румыніі. Размешчаны ў жудзецы Алба, на рацэ Мурэш, за 270 км на паўночны захад ад Бухарэста. Насельніцтва 58 681 жыхароў (2011).

Гісторыя

Антычнасць

Алба-Юлія мела палітычную вагу ўжо ў глыбокай старажытнасці. У акрузе былі выяўлены Тэртэрыйскія надпісы, у якіх амерыканскі археолаг Марыя Гімбутас бачыць першую ў гісторыі пісьменнасць. У старажытнасці тут знаходзілася сталіца ваяўнічага племя дакаў, на месцы якой рымляне разбілі ваенны лагер Апулум (Apulum). Гэтае паселішча згадваецца антычным географам Пталамеем, а разваліны яго знаходзяцца ў 10 км ад сучаснага горада. Дзякуючы шматлікім раскопкам, мясцовы краязнаўчы музей мае багатую калекцыяю антычных старажытнасцей.

Сярэднявечча

Горад фігуруе ў сярэдневяковых крыніцах пад славянскім імем Балград, ці Бялград у часы славянізацыі Трансільваніі IX—XI стагоддзяў. Назва была перакладзена на латынь як Алба-Юлія і ўпершыню згадваецца ў такой форме ў 1097 годзе. З XI стагоддзя горад уваходзіць у склад Венгерскага каралеўства пад назвай Дзюлафехервар. У XII—XIII стагоддзя ў горадзе пабудаваны каталіцкі сабор, які потым быў перабудаваны пры Янашы Хуньядзі; там жа ён і пахаваны. У 1541—1690 гг. Алба-Юлія служыла сталіцай княства Трансільванія, хоць Міхаю Храбраму ўдалося ў 1599 годзе на кароткі час аб’яднаць пад сваёй уладай усе тры дунайскія княствы і каранавацца ў Алба-Юліі.

Новы час

У XVIII стагоддзі ўвагу на добраўпарадкаванні Алба-Юліі — аднаго з самых паўднёвых гарадоў габсбургскіх уладанняў — звярнулі аўстрыйскія Габсбургі. Пры імператары Карле VI была пабудавана вялікая крэпасць у форме зоркі, на ўзор Вабанавых умацаванняў Францыі, а сам горад атрымаў нямецкае імя Карлсбург. У 1794 г. высілкамі біскупа з роду Бацьяні была адкрыта першая ў Румыніі бібліятэка, жамчужынай якой лічыцца створаны пры Карле Вялікім Залаты кодэкс з Лорша.

1 снежня 1918 года ў Алба-Юліі было абвешчана пра далучэнне Трансільваніі да Румыніі, а праз чатыры гады у мясцовым саборы адбылося вянчанне Фердынанда I на трон аб’яднанай дзяржавы.

Выхадцы

Эрнст Мангел (1800, Алба-Юлія — 13 студзеня 1887, Афіны) — венгерскі музыкант, кампазітар і філэлін кіраўнік першага ваеннага аркестра рэвалюцыйнай Грэцыі і Грэчаскага каралеўства .

Зноскі

↑ 2021 Romanian census — National Institute of Statistics.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q106566382"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6973708"></a>

Літаратура

Liviu Stoica, Gheorghe Stoica, Gabriela Popa. Castles & fortresses in Transylvania: Alba County. Castele și cetăți din Transilvania: Județul Alba. Cluj-Napoca, 2009. — ISBN 978-973-0-06141-3, ISBN 978-973-0-06143-3 (памылк.)
Heinz Heltmann, Gustav Servatius, Reiseführer Siebenbürgen, Thaur bei Innsbruck 1993, pag. 183.
Recensământul general al populației României din 29 Decemvrie 1930, vol. II, pag. 522.
Bălan, Șt.; Mihăilescu, N. Șt. — Istoria științei și tehnicii în România, date cronologice, Editura Academiei Republicii Socialiste România, București, 1985, p. 34.