Tien un ampliu conxuntu monumental en redol al so cascu históricu, nel que destaca la Plaza Porticada, según la so arquiteutura tradicional.
Llocalización
Villadiego asítiase a 39 km de Burgos, la capital provincial. Pertenez a la contorna Odra-Pisuerga. La so estensión ye de 327,96 km² y tien una población de 1.577 habitantes (INE 2016). Pertenez al Partíu Xudicial de Burgos.
Entiende parte de tres comarca históriques: Amaya, antigua xurisdicción que dependía de la fortaleza del mesmu nome, qu'apoderaba dende'l so pimpanu altor la marxe esquierda del ríu Pisuerga; Los Ordejones, zona montascosa onde s'alluguen les llocalidaes de Villavedón y Villusto; Treviño, contorna asitiada ente los ríos Odra y Ríu Brullés entendiendo Villavedón y Villahizán de Treviño.
Demografía
En 2016 la población del conceyu baxaba a 1.577 habitantes, 868 homes y 709 muyeres.
gráficu de población de villadiego actualizada hasta 2016
2016
2015
2014
2013
2010
2001
1991
1981
1970
1960
1950
1940
1930
1920
1910
1900
1577
1593
1621
1637
1763
1985
2125
2759
2336
1536
1642
1346
1447
1370
1483
1419
El censu nun reflexa'l calter estacional de gran parte de la población que, ensin tar empadronaos en Villadiego, viven o pasen dellos meses del añu en Villadiego. Son principalmente persones que, col cayente de l'agricultura a mediaos del sieglu XX, emigraron a la ciudá de Burgos o a otres provincies y, tres la so xubilación, tán tornando a los sos pueblos natales. Tamién esisten en Villadiego y pedaníes numberoses viviendes ocupaes namái les fines de selmana.
Nesti pueblu nació Enrique Flórez, historiador del sieglu XVIII y autor de España Sagrada.
Nel Censu de Floridablanca de 1787 tenía la categoría de villa, con Alcalde Mayor y Xurisdicción de Señoríu, siendo'l so titular el Duque de Frías , cabecera del partíu de Villadiego de la Intendencia de Burgos, qu'entendía na categoría de pueblos solos 3 villes, 5 llugares, 3 granxes, 1 venta y 1 despobláu, amás de siete cuadrilla y la so propia xurisdicción, a saber:
Conventu de San Miguel de los Ánxeles, ilesia gótica del sieglu XVI.
Ermita del Cristu, capiya del sieglu XV.
Obra civil d'interés
Ponte medieval sobre'l ríu Brullés.Ponte medieval sobre'l ríu Brullés.
Ponte medieval sobre'l ríu Brullés.
=== Otros llugares d'interés Interesante, dacuando sobresaliente, arquiteutura relixosa, civil y popular nes pedaníes y agregaos, nos qu'amás hai paraxes d'especial interés paisaxísticu, turísticu y ecolóxicu.
Museos
Museo d'Arte Relixoso o Arte Sacro, na Ilesia de San Llorienzo.
Museos Pictóricu, Etnográficu y Paleontógico, allugaos nel Arcu de la Cárcel y cai de Vega.
Muséu del cómic construyíu en 2015 nel encruz ente la cai Sedano y l'Avenida Reis Católicos
Instalaciones deportives y d'ocio
Piscines, campu de fútbol y dos polideportivos, unu d'ellos construyíu l'añu pasáu y yá puede usase
Na Plaza Mayor celébrase cada llunes pela mañana el tradicional mercáu, onde hasta va unos años comerciaban los llabradores y ganaderos de la zona colos sos productos.
Les fiestes populares celebrar na capital del conceyu a mediaos d'agostu, n'honor de Nuesa Señora de l'Asunción y San Roque. Nesos díes concentrar nel pueblu la mayor cantidá de persones emigrantes que tornen xunto colos sos descendientes y amigos. Numberoses persones de Villadiego participen nestes fiestes al traviés de les "peñes" d'amigos pa preparar xarrés, allegar a los toros, entamar competiciones, etc.
Dende finales de los años 90 quíxose recuperar la tradición de la Función del Judas, celebrándose mientres la tarde y nueche del sábadu anterior al Domingu de Resurreición. Esta consiste anguaño nun vistosu y numberosu desfile d'actores amarutaos a la manera de soldaos del sieglu XIX, siguíu de la escenificación d'una batalla, captura, xuiciu y quema del Judas, tou acompañáu de música, lluces y pirotecnia.
Nes pedaníes y agregaos hai tamién una etnografía interesante, como los bolos xugaos por muyeres y una infinidá de grandes y pequeñes tradiciones y actos festivos, yá bien en cayente pol acentuáu amenorgamientu y avieyamientu de la población. Cada pueblu tien les sos peculiaridaes.
Persones pernomaes
En Villadiego nació Enrique Flórez, historiador del sieglu XVIII y autor de España Sagrada.[5]
Clemente González de Juana (Villadiego, 2 d'abril de 1906 - Caracas, 25 de payares de 1982), Inxenieru de Mines pola Escuela d'Inxenieros de Mines de Madrid en 1930 y pola Universidá Central de Venezuela en 1951; Doctor Inxenieru de Mines, títulu dau pol Ministeriu d'Educación y Ciencia d'España en 1967. Autor de numberoses obres sobre xeoloxía del petroleu y Estratigrafía, como son la Xeoloxía del Petroleu (1953), la Xeoloxía Básica pa Inxenieros de 1964, la Xeoloxía de Venezuela y de les sos cuenques petrolíferes en dos tomos de 1982 y, sobremanera, el monumental Léxicu Estratigráficu de Venezuela, del que foi coordinador y unu de los 5 redactores, en 1969.
Bernardo de Velasco (Villadiego, Burgos, España, el 20 d'agostu de 1742 y finó n'Asunción, Paraguay, en fecha desconocida, posiblemente dempués del añu 1821), Foi un militar español y l'últimu gobernador de la provincia del Paraguay. Foi depuestu pol congresu celebráu n'Asunción, el 17 de xunu de 1811.
Gonzalo García de Villadiego (Villadiego h. 1438 - Roma, 1487), doctor en cánones, canonista de la universidá de Salamanca, catedráticu de cánones de la catedral de Toledo y auditor de la Rota en Roma.[5]
Juan de Castañiza (Villadiego h. 1545 - Salamanca, 1599), relixosu benedictín de la congregación de Valladolid. Capellán de Felipe II, confesor y executor testamentariu del cardenal Quiroga, arzobispu de Toledo.[5]
Fray Antonio de San Joaquín de Setién y Huidobro (Villadiego 1697 - ?), hermanu de Fray Enrique Flórez. Carmelita descalzu, catedráticu de Sagrada Escritura en Alcalá de Henares. Escribió la obra "Añu Teresianu" (12 volúmenes).[5]
Juan Díez de Llosa (Villadiego, ? - La Florida, 1530). Miembru de la espedición d'esploración de Lucas Vázquez de Ayllón, na que perdió la vida. La so figura tómase como base d'una de les teoríes del orixe de la frase "Tomar les de Villadiego".[5]
Luciano Huidobro Serna (Villadiego, 16 d'avientu de 1874 - Burgos, 16 de xineru de 1958). Fíu predilectu de Villadiego. Archiveru diocesanu y cronista de la provincia de Burgos.[5]
Entrada a l'antigua villa cercada pol Arcu de la CárcelVilladiego. Detalle interior de la puerta de la villa na antigua muralla o Arcu de la Cárcel.
Villadiego constitúi un exemplu típicu d'estructura medieval, con un desenvolvimientu de la villa en redol a un nucleu central, que foi declaráu Conxuntu históricu-artísticu.
El so centru neurálxicu podría asitiase na Plaza Mayor, plaza porticada na so totalidá na que destaquen les portalaes doblaes. A ella apuértase dende'l norte al traviés del Arcu de la Cárcel, pela cai Vega, xunto a l'antigua judería.
El pimpanu edificiu llamáu Arcu de la Cárcel foi orixinalmente puerta d'entrada a la villa y, xunto a les parés aledañas del conventu de les Agustinas, forma la muerte más representativa de l'antigua muralla.
Cultura
El dichu Tomar les de Villadiego
Esti dichu significa básicamente fuxir. Esisten delles esplicaciones al orixe d'esta espresión. Una d'elles ye que podría tar rellacionáu colos privilexos daos por Fernandu III el Santu a los xudíos de Villadiego. Na encomienda prohíbese detener a los xudíos y establécense penes pa quien-yos fixeren dañu. Villadiego consideróse una ciudá abellugo en tiempos de persecución. La proteición del rei señalar por aciu unes calces marielles que teníen de llevar puestes en tou momentu. Esti dichu tamién esiste nel portugués, onde se diz "Dar às de Vila-Diogo".
En rellación a esti dichu, esiste nuna de les columnes d'entrada al Conceyu una imaxe en piedra de San Pedro encarceláu, xunto a un soldáu (Villadiego), y al llau la siguiente inscripción:[6]
.svg)
.svg){kind=small}
