Léxicu
especialidá, campu d'estudiu y xéneru
diccionariu y lista de palabras (es)

Léxicu ye'l conxuntu de pallabres que conforma un determináu lecto y, por estensión, tamién se denomina asina a los diccionarios que los recueyen. Nun sentíu ampliu, el conceutu ye estensible a los llinguaxes de programación.

Les disciplines que s'ocupen del léxicu son delles: lexicografía, semántica, semiótica, pragmática, filosofía del llinguaxe.

El vocabulariu d'un idioma reflexa'l mediu físicu y social de los sos falantes porque ye un inventariu de les idees, los intereses y les ocupaciones de la comunidá. Les llingües a facer a les esmoliciones, los intereses y les vivencies de los falantes. Conocer una llingua ye conocer el léxicu, saber usalo, y tamién conocer y saber utilizar les regles que controlen la combinación correuta de los elementos. Les situaciones sociales son bien diverses, conocer una llingua ye conocer les convenciones sociales que controlen l'usu d'ella en distintes situaciones.

Los miembros d'una comunidá usen les pallabres, polo xeneral, col mesmu significáu; otra manera resultaría bien difícil l'entendimientu. El comportamientu llingüísticu ye una parte del conxuntu de modelos sociales de conducta que caractericen a los grupos humanos: caúnu d'ellos tien un costumes y unes convenciones distintes.

El léxicu pue clasificase dende'l puntu de vista del so orixe históricu o amplitú d'usu en:

• Patrimonial, (la pallabra evolucionó de normal dientro del idioma) o préstamu (estranxerismos que se clasifiquen según la llingua de procedencia)
• Pasivu (forma parte namái de la comprensión del falante) o activu (#usar davezu)
• Cultismu, estándar, coloquialismu o vulgarismu según el rexistru llingüísticu emplegáu
• Dialectalismu (si pertenez a la fala propia d'una rexón)
• Xíriga o xíriga (si forma parte de la fala d'un grupu social determináu, por clase, edá o oficiu)

Les pallabres que formen parte de les categoríes léxiques pueden combinase ente sí pa dar llugar a nueves pallabres, pa ello les llingües del mundu usen diversos procedimientos:

• Composición (llingüística)
• Derivación (llingüística)
• Parasíntesis

Según la so naturaleza, les unidaes del léxicu pueden estremase entre:^[1]

• Categoríes léxiques o abiertes: Son aquelles que tienen calter referencial (esto ye, les que designen procesos, propiedaes, aiciones o entidaes). Caracterícense por formar un inventariu abiertu (ye dicir que nun esiste un númberu específicu y llindau pa estes unidaes). Los sustantivos, los verbos y los axetivos son representantes canónicos d'esti tipu d'unidaes léxiques.
• Categoríes funcionales o zarraes: Son aquelles que solo tienen significáu gramatical (esto ye, que son fundamentales pa la xeneración d'una oración pero que, sicasí, nun tienen significáu referencial). Caracterícense por formar un inventariu zarráu. Les conxunciones y los artículos son representantes d'esti tipu d'unidá.

Les unidaes léxiques estremen trés tipos de traces (non tolos modelos gramaticales utilicen les mesmes traces léxicos. Lo que se da de siguío ye una xeneralización):

• Traces formales: Contienen información sobro'l tipu de pallabra de la que se trata (sustantivu, verbu, preposición), sobro'l contestu sintácticu nel que pueden apaecer y sobro'l tipu de flexón (regular o irregular) que riquen.
• Traces semántiques: Contienen información sobro la estructura argumental riquida por una unidá léxica (un verbu como "destruyir" rique un axente que destruya y una tema a ser destruyíu), sobro les propiedaes inherentes de cada unidá (un nome como "neñu" tien traces [+humanu] [+contable] etc.).
• Traces fonolóxiques: Contién la información necesaria pa asigna-y representación fonética a la unidá.