James Stewart
Vida
Nacimientu	Indiana (es) [1], 20 de mayu de 1908[2]
Nacionalidá	Estaos Xuníos
Muerte	Beverly Hills[3], 2 de xunetu de 1997[2] (89 años)
Sepultura	Forest Lawn Memorial Park
Causa de la muerte	infartu de miocardiu paru cardiorrespiratoriu trombosis pulmonar (es) trombosis (es)
Familia
Padre	Alexander Maitland Stewart
Madre	Elizabeth Ruth Stewart
Casáu con	Gloria Hatrick McLean (1949 – m. 1994)
Fíos/es	4
Estudios
Estudios	Mercersburg Academy (en) 1928) Princeton University School of Architecture (en) (1928 - 1932) : arquiteutura
Llingües falaes	inglés[4]
Oficiu	oficial, aviador, actor de cine, direutor de televisión, guionista, militar, actor de teatru, poeta, actor de voz, direutor de cine, actor, escritor, realizador
Altor	191 cm
Trabayos destacaos	It's a Wonderful Life Vertigo Rear Window Rope You Can't Take It With You Mr. Smith Goes to Washington The Philadelphia Story The Man Who Shot Liberty Valance Winchester '73 Harvey Anatomy of a Murder How the West Was Won The Naked Spur The Shootist The Man Who Knew Too Much Destry Rides Again Broken Arrow Bend of the River Two Rode Together The Man from Laramie The Glenn Miller Story The Shop Around the Corner Shenandoah Mr. Hobbs Takes a Vacation The Far Country The Rare Breed
Premios	ver Cruz de guerra 1939-1945 Estrella del Paséu de la Fama de Hollywood Oso de Plata Medaya de la Campaña Europea-Africana-Mediu Oriente Medaya per Serviciu Distinguíu del Exércitu Croix de guerre Medaya de Victoria na Segunda Guerra Mundial Commendation Medal Medaya Presidencial de la Llibertá Cruz de Vuelo Distinguido Armed Forces Reserve Medal Medaya aéreo Óscar al meyor actor  (1940) : The Philadelphia Story Premio Cecil B. DeMille  (1964) Screen Actors Guild Life Achievement Award  (1968) Brunelleschi Lifetime Achievement Award  (1980) Honorary Golden Bear  (1982) Premiu Kennedy  (1983) Golden Boot Awards  (1984) Óscar honoríficu  (1984) Medaya Presidencial de la Llibertá  (1985) Salón de la Fama de la Aviación Nacional  (2009) [5]
Nominaciones	ver Óscar al meyor actor (11 febreru 1940): Mr. Smith Goes to Washington Óscar al meyor actor (10 febreru 1941): The Philadelphia Story Óscar al meyor actor (9 febreru 1947): It's a Wonderful Life Globu d'Oru al meyor actor dramáticu (1950): Harvey Óscar al meyor actor (12 febreru 1951): Harvey Óscar al meyor actor (22 febreru 1960): Anatomy of a Murder Globu d'Oru al meyor actor - musical o comedia (1962): Mr. Hobbs Takes a Vacation Premio Cecil B. DeMille (es) (1964)
Xéneru artísticu	western cine de suspense Suspenso psicológico (es) cine dramáticu cine negro (es) cine de comedia cine fantásticu cine de misteriu cine de crímenes (es) cine d'aición cine bélicu cine épicu drama policíaco (es) cine románticu war drama (en) cine policíaco de suspenso (es) cine d'aventures
Serviciu militar
Cuerpu militar	Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos Cuerpu Aereu del Exércitu de los Estaos Xuníos Mando de Reserva de la Fuerza Aérea (es) Fuercies Aérees del Exércitu de los Estaos Xuníos
Graduación	xeneral de brigada
Lluchó en	Segunda Guerra Mundial Guerra de Vietnam
Creencies
Relixón	presbiterianismu
Partíu políticu	Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos
IMDb	nm0000071

James Maitland Stewart (20 de mayu de 1908, Indiana ^(es)  – 2 de xunetu de 1997, Beverly Hills), popularmente conocíu como Jimmy Stewart especialmente n'Estaos Xuníos, foi un actor de cine, teatru y televisión d'Estaos Xuníos ganador del Premiu Óscar, famosu pol so particular personalidá na pantalla. Mientres l'intre de la so carrera actuó en delles películes consideraes clásicos y foi nomáu cinco veces al Premiu Óscar, ganando una vegada en competencia y recibiendo unu pola so trayeutoria. Tamién tuvo una notable carrera militar algamando'l grau de Brigadier Xeneral na Fuercia aérea de los Estaos Xuníos.

Nació n'Indiana, Pennsylvania cerca de Pittsburgh, primeramente siguió la carrera d'arquiteutura enantes de sentise atraíu pol teatru na Universidá de Princeton. Los sos primeros ésitos vinieron como actor nel teatru de Broadway, enantes de realizar el so debú en Hollywood en 1935. La carrera de Stewart llegó a tener gran reconocencia dempués de les sos bien recibíes películes del direutor Frank Capra, incluyendo'l so rol que lu nomó al Premiu de l'Academia en Mr. Smith Goes to Washington. Al traviés de los sos siete décades en Hollywood, Stewart cultivó una carrera versátil y reconocida nel cine con clásicos tales como The Man Who Shot Liberty Valance, The Philadelphia Story, Harvey, Qué bellu ye vivir, Rear Window, Rope y Vértigu. Ye l'actor más representativu de la llista de AFI's 100 Years... 100 Movies (10th Anniversary Edition). Dende 2007, 10 de les sos películes fueron incluyíes nel United States National Film Registry.

Stewart dexó la so marca nuna amplia gama de xéneros de cine, incluyendo comedies screwball, westerns, biográficos, suspense thrillers y películes familiares. Trabayó pa numberosos direutores reconocíos darréu nes sos carreres, como Alfred Hitchcock, John Ford, Billy Wilder, Frank Capra y Anthony Mann. Ganó munchos de los honores más grandes de la industria y llogró el Premiu a la Trayeutoria de toles grandes organizaciones del cine. Finó en 1997, dexando detrás de sí un legáu d'interpretaciones clásiques, y ye consideráu unu de los meyores actores de la Dómina Dorada de Hollywood. Foi nomáu nel tercer llugar AFI's 100 años... 100 estrelles nuna llista de los 50 actores y actrices más célebres del cine d'Estaos Xuníos, formulada pola American Film Institute.

James Maitland Stewart nació'l 20 de mayu de 1908 n'Indiana, Pennsylvania, fíu de Elizabeth Ruth (apellíu de soltera: Jackson) y Alexander Maitland Stewart, dueñu d'una ferretería.^[6] Dambos yeren presbiterianos y d'orixe escocés.^[7][8] Los sos ascendientes Jackson participaron na Revolución d'Estaos Xuníos, la guerra de 1872 y la Guerra civil.^[9] El mayor de tres fíos (tuvo dos hermanes menores, Virginia y Mary), esperaben que siguiera'l negociu del so padre, que tuviera na familia mientres tres generaciones.

La so madre yera una pianista escelente pero'l so padre desanimaba al so fíu cuando ésti quería tomar lleiciones. Cuando'l so padre aceptó un acordión regaláu por un amigu, Stewart rápido aprendió a tocar el preséu, lo que siguiría faciendo mientres la so carrera dempués de les actuaciones. Al crecer la familia la música siguió teniendo una parte importante nella.^[10]

Foi un mozu cobarde, Stewart pasó gran parte del so tiempu dempués del colexu trabayando nel suétanu de la casa en maquetes d'aviones, dibuxos mecánicos y química — teniendo en mente'l suañu de ser pilotu. Pero abandonó los sos suaños de convertise en pilotu cuando'l so padre aportunó qu'en llugar de dir a l'Academia Naval ingresara na Universidá de Princeton. Stewart matricular en 1928 como miembru de la Clase de 1932. Antes graduárase de la preparatoria Mercersburg Academy.

En Mercersburg, Stewart participó viviegamente en diverses actividaes. Xugó nel equipu de fútbol americanu y nel d'atletismu. Foi direutor d'arte del anuariu KARUX y miembru del club de coru y de la Sociedá Lliteraria John Marshall. Mientres les sos primeres vacaciones de branu, Stewart tornó a Indiana, Pennsylvania, pa trabayar como cargador de lladriyos pa una compañía de construcción local na construcción de carreteres y caminos onde pintaba les llinies nel camín. Nos siguientes dos branos tomó un trabayu como asistente d'un magu profesional.^[11] Tamién realizó la so primer apaición en teatru en Mercersburg, como Buquet na obra The Wolves.^[12]

En Princeton, Stewart sobresalió estudiando arquiteutura, impresionando de tal manera al so profesor cola so tesis sobre'l diseñu d'un aeropuertu, que se-y dio una beca pa estudios de post-grau,^[11] pero gradualmente sintióse atraíu polos clubes de drama y música de la escuela, incluyendo'l famosu Princeton Triangle Club.^[13] Foi miembru del Princeton Charter Club según cheerleader. Mientres los sos tiempos llibres entreteníase diendo al cine na dómina en que'l cine sonoru taba recién reemplazando al cine mudu.

Los sos talentos na actuación llevar a ser convidáu a los University Players, un club d'actuación de músicos y "thespians" de la Ivy League, con Joshua Logan como direutor y Margaret Sullavan como l'actriz principal. Stewart darréu sintióse atraíu por ella, pero Sullavan llueu dexaría al grupu pal so debú en Broadway en A Modern Virgin.^[14] Dempués de graduase interpretó pequeños papeles nel branu de 1932 nes producciones en Cape Cod de Players, cuando se xunió a la tropa qu'incluyía a Henry Fonda y Sullavan (quien sópitamente decidieron contraer matrimoniu). Stewart camudar a la Ciudá de Nueva York na seronda pa convertise n'actor, con tornar aprobación del so padre, onde compartió un departamentu con Henry Fonda, yá que se divorciara rápido de Sullavan, y con Joshua Logan. En payares, Stewart foi contratáu pa la so primer gran producción teatral como un xofer na comedia Goodbye Again en Broadway, teniendo namái dos llinies. The New Yorker destacó, "El Sr. James Stewart como xofer... apaez namái mientres tres minutos y vase del escenariu arrodiáu de bonales aplausos."^[15]

Magar la obra tuvo un ésitu moderáu la dómina yera complicada. Munchos teatros en Broadway fueren convertíos en pequeños cines y la depresión taba llegando al so peor momentu. "Dende 1932 hasta 1934", Stewart recordó darréu, "Namái trabayé tres meses. Toles obres nes que taba cerraron."^[16] Pa 1934, llogró roles teatrales con más sustancia, incluyendo l'esitosu Page Miss Glory y el so primer rol dramáticu teatral en Yellow Jack de Sidney Howard, que lo convenció de prosiguir na so carrera como actor. Sicasí, Stewart y Fonda, inda compañeros de cuartu, lluchaben por salir alantre.

Na seronda de 1934, l'ésitu de Fonda en The Farmer Takes a Wife llevar a Hollywood. Finalmente, Stewart atraxo l'interés del busca talentos de MGM Bill Grady quien vio a Stewart na nueche d'estrenu de Divided by Three, una première glamorosa qu'incluyía ente'l públicu a lluminaries como Irving Berlin y Moss Hart y la so amigu Fonda quien tornara a Nueva York pa ver l'espectáculu. Col sofitu de Fonda, Stewart aportó a faer una prueba pa la pantalla y robló un contratu con MGM n'abril de 1935, como actor contratáu por un periodu d'hasta siete años con un sueldu de $350 selmanales.^[17]

Al llegar per tren a Los Angeles, Fonda dio-y la bienvenida a Stewart na estación y llevar al so departamentu suministráu pol estudiu, al llau de Greta Garbo. El so primer trabayu nel estudiu foi como participante nes pruebes pa la pantalla realizaes pa los aspirantes a estrella recién llegaos. Al empiezu tuvo problemes pa ser contratáu nes películes de Hollywood por cuenta del so aspeutu cobarde y humilde n'escena. La so primer película foi la mal recibida The Murder Man con Spencer Tracy, pero Rose Marie, una adautación de la popular operetta, tuvo más ésitu. Tres ésitos diversos en películes recibió'l so primer papel de pesu na versión de 1936 de After the Thin Man.

Participó na Segunda Guerra Mundial, lo que lu llevó a simbolizar al ciudadanu patriota d'Estaos Xuníos, honorable y severu. Mientres el conflictu, en llugar de dedicase a xeres propagandístiques escoyó convertise en pilotu de bombarderu. Les sos dotes de mandu lleváronlu a ser unu de los pocos norteamericanos que pasaron de soldáu a coronel en menos de cuatro años. Tres la guerra siguió'l so serviciu na reserva, llegando a ostentar el rangu de xeneral de brigada.

Trabayó colos direutores más importantes, y el so versatilidad como intérprete dexó-y encetar bien diversos xéneros. Intervieno en más d'ochenta filmes, siendo compensáu con cinco nominaciones a los Premiu Óscar, de les que consiguió dos estatuilles (una como meyor actor, y otra como homenaxe por tola so carrera). Tamién foi gallardoniáu cola Copa Volpi del Festival de Cine de Venecia, l'Osu de Plata, del Festival de Cine de Berlín, y dos Globos d'Oru, ente otros.

Participó na película Aeropuertu'77 nel papel d'un millonariu filántropu y dueñu del avión que s'estrella nel océanu, exa de la película.

Stewart finó a los 89 años d'edá'l 2 de xunetu de 1997, nel so llar en Beverly Hills, por cuenta de un paru cardiorrespiratorio y un tromboembolismo pulmonar dempués de carecer per munchos años de problemes respiratorios. Tamién sufriera de la enfermedá d'Alzheimer. Stewart ta soterráu en Forest Lawn Memorial Park Cemetery en Glendale, California.

"Estaos Xuníos perdió una ayalga nacional güei día," dixo'l Presidente Bill Clinton el día en que Stewart finó. "Jimmy Stewart foi un gran actor, un caballeru y un patriota."^[18]

En 1949 casóse por primer y única vegada con Gloria Hatrick McLean, cola que tuvo cuatro fíos.

En política Stewart sofitaba al Partíu Republicanu.^[19]

Unu de los sos meyores amigos yera Henry Fonda, a pesar del fechu de que dambos teníen visiones polítiques dafechu distintes. Un discutiniu políticu na primavera de 1947 terminó nuna engarradiella a manes ente los dos amigos, pero aparentemente caltuvieron l'amistá gracies al alcuerdu de nun volver falar sobre política.^[20] Hai una pequeña referencia sobre les sos diferencies en política nos sos personaxes na película The Cheyenne Social Club.^[21]

Apaeció en 92 películes dende los entamos de la so carrera en 1935 hasta los sos últimos proyeutos nel teatru en 1991, televisión y curtios. Nel intre de la so ilustrada carrera, apaeció en munches películes esitosu y aclamar pola crítica, incluyendo clásicos tales como Mr. Smith Goes to Washington, The Spirit of St. Louis y Vértigu. Los sos roles en Mr. Smith Goes to Washington, The Philadelphia Story, Qué bellu ye vivir, Harvey, y Anatomy of a Murder valiéron-y nominaciones al Premiu de l'Academia (ganó'l premiu a meyor actor por Philadelphia Story). La carrera de Stewart desafió les llendes de xéneru y tipu, y dexó la so marca nes comedies screwball, los thrillers de suspense, los westerns, les biografíes y les películes familiares.

• Carry Nation (ochobre de 1932–payares de 1932)
• Goodbye Again (avientu de 1932–xunetu de 1933)
• Spring in Autumn (ochobre de 1933–payares de 1933)
• All Good Americans (avientu de 1933–xineru de 1934)
• Yellow Jack (mayu de 1934)
• Divided By Three (ochobre de 1934)
• Page Miss Glory (payares de 1934–marzu de 1935)
• A Journey By Night (abril de 1935)
• Harvey (xunetu–agostu de 1947; Julio–agostu de 1948 - reemplazando por vacaciones a Frank Fay)
• Harvey (revival, febreru de 1970–mayu de 1970)

Foi gallardoniáu con dellos premios a la trayeutoria en diversos años: Premiu Óscar (1985), Globu d'Oru (1965), Premiu del Sindicatu d'Actores (1969), American Film Institute (1980), Berlin International Film Festival (1982), Kennedy Center Honors (1983), Lincoln Center (1990), y el National Board of Review (1990). Stewart tien una estrella nel Paséu de la Fama de Hollywood en 1708 Vini Street. Una vegada la estrella foi robada pero foi darréu reemplazada. Tamién foi convidáu a dexar marcaes les sos manes na entrada del Grauman's Chinese Theatre.

	Medaya
	Medaya per Serviciu Distinguíu del Exércitu
	Cruz de Vuelu Distinguíu con recímanu de fueyes de carbayu
	Medaya del Aire con 3 recímanes de fueyes de carbayu
	Medaya del Serviciu Ponderatible del Exércitu
	American Defense Service Medal
	Medaya de la Campaña n'Europa – Africa – Oriente Mediu con 3 estrelles de serviciu
	Medaya de Victoria Segunda Guerra Mundial
	Medaya a les Reserves de les Fuercies Armaes
	Croix de Guerre con Palma
	Medaya Presidencial de la Llibertá
	Silver Buffalo Award

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre James Stewart.
• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a James Stewart.

• James Stewart na Internet Movie Database (n'inglés)