Huerta de Arriba ye una llocalidá y un conceyu[2] asitiaos na provincia de Burgos, comunidá autónoma de Castiella y Lleón (España), contorna de La Demanda, partíu xudicial de Salas de los Infantes, cabecera del conceyu del so nome.
Los primeros datos escritos que se tienen del orixe de la llocalidá daten del periodu de repoblación a empiezos del sieglu X, según los documentos de San Millan de la Cogolla y San Pedro de Arlanza.La puxanza del pueblu tienen llugar gracies a la ganadería y concretamente a l'actividá trashumante de les recielles d'oveyes, dende 1273 tutelaos pol Honráu conceyu de la Mesta.
Xeografía
Asitiáu a 84 km de la so capital (Burgos), nes llendes con La Rioxa y nes belles paraxes de la sierra de Neila, a 1.205 m d'altitú, con 154 habitantes y 33,18 km². Nes sos proximidaes queden restos d'una vía romana.
Xacimientu de fierro nel Dique de la Collada de Brinzola y na base del Triásicu y Jurasico.[3]
El so términu ta travesáu pel ríu Tejero, afluente del ríu Pedroso, pel so marxe izquierda y dientro de la cuenca del ríu Arlanza.
Historia
Villa, de la Xurisdicción de Valdelaguna, nel partíu d'Aranda,[4] xurisdicción de realengu, con alcalde ordinariu.
A la cayida del Antiguu Réxime queda segregáu de Valle de Valdelaguna formando conceyu constitucional, nel partíu de Salas de los Infantes perteneciente a la rexón de Castiella la Vieya.
Escudu terciáu en mantel.Primero, de plata con un carbayu de sinople, arrincáu, y un xabalín de sable trevesáu al tueru. Segundu, de gules con dos calderes jaqueladas d'oru y sable, gringoladas de sinople y puestes en palu. Terceru, de sinople con un toru d'oru saliente del lladral diestru, y un carneru de lo mesmo saliente del accidente. Al timbre, la Corona Real Española.Bandera cuadrada compuesta por dos franxes horizontales ya iguales, verde y colorada.Al estil franxa vertical mariella con un anchor de 2/10 del anchu de la Bandera.Aprobación. Escudu y Bandera aprobaos pola Diputación Provincial de Burgos el 14 de mayu de 1998.Publicaos nel B.O. del Estáu'l 19 de xunu de 1998.
Fiestes y costumes
La primer fiesta celébrase dependiendo d'años el fin de selmana a postreros d'abril o a primeros de mayu, denominar "El Mayu", onde los mozos comen nel monte y van cortar un pinu pa traelo al pueblu y pingar el mayu.
Fiestes patronales
Les Fiestes Patronales celebrar nel mes d'agostu celebrando San Vítores y San Agustín, 4 intensos díes, 25 , 26, 27 y 28. Onde'l día 28, San Agustín, celébrase una "xota de solteros contra casaos" la cual dura aproximao una hora.
Romería Virxe de Vega
Celébrase como tradición el primer sábadu de setiembre y ye entamada cíclicamente polos pueblos que formen la Mancomunidá de Patria, esto ye, Huerta de Abajo, Huerta de Arriba, Tolbaños de baxo y Tolbaños de Arriba. Tres l'entamu de la ceremonia coles lletaníes, sale la Cruz de procesión portándola los habitantes del pueblu que lu entame. La ceremonia acaba col cantar de la Salve al estilu serranu, una particularidá que fai qu'haya xente que namái vaya a la romería pa escuchar esti cantar. El día desenvolver nel mesmu pandu de la ermita, anque cuando cai la nueche, el pueblu convocante recibe a tolos habitantes de los otros trés pueblos restantes nuna fiesta que dura hasta l'amanecer.
San Martín
La última fiesta d'importancia ye San Martín, celébrase'l día 11 de payares, ye'l patrón del pueblu fai una gran foguera a les veres del rió Tejero.Y dempués hai un bon luch nel salón del Conceyu.
La Ermita de Santa Maria d'estilu Romanico. Una ponte sobre'l ríu Tejero direición Neila construyíu a piedra seca. Un xardón nel Regatu de Elera que mide 6,20 metros de circunferencia. Las Hoyas de la Bellosa, la Llingua y la Teyera.Una Devesa de los meyores calteníes de la provincia de 440 Has. Compuesta de Xardones, Hayas, Carbayos y Pinos. Equí tópase'l famosu Carbayu de la Llaguna la Cantera o de los Trés Moyones d'unos 800 años y mide 8,59 metros de circunferencia.
El 11 de mayu de 1861. Mercóse la lamina de Balcavado y la casa na plaza, llamada Meson por 11.210 reales de vellón. Balcavado tien 500 fanegas. Linda. Regañon a Comunidá de Patria, Solanu a Santa Engracia, Cerciu a Rio Tejero, y Abrego al términu de Tolbaños de Arriba. Aproximao tien unes 165 Hectárees.Ciudadanos Pernomaos, el Canonigo D. Juan y el Capellan de Marina D. Meliton.
Ver tamién
Referencies
