Haryana (n'hindi: हरियाणा, pronunciáu n'asturianu ḥariana) ye unu de los ventinueve estaos que, xunto colos siete territorios de la Unión, formen la República de la India. La so capital ye Chandigarh, ciudá que tien categoría de territoriu de la Unión, y que, amás, ye capital de Punyab.
Ta allugáu nel nordeste del país, llindando al oeste con Punyab, al norte con Himachal Pradesh, al nordeste con Uttarakhand, al este con Delhi y Uttar Pradesh, y al sur con Rayastán. Con 44 212 km² ye'l novenu estáu menos estensu —per delantre de Kerala, Megalaya, Manipur, Mizorán, Nagaland, Tripura, Sikkim y Goa, el menos estensu— y con 573 hab/km², el quintu más densamente pobláu, por detrás de Bihar, Bengala Occidental, Kerala y Uttar Pradesh. Foi establecíu como estáu de la India'l 1 de payares de 1966.
El ríu Yamuna sirve de frontera este colos estaos d'Uttarakhand y Uttar Pradesh. L'estáu ta travesáu per diversos ríos estacionales, como'l Ghaggar o'l Markanda. Tien cuatro divisiones alministratives y 19 distritos.
Historia
Hariana, con una historia de más de 3.000 años, foi un importante centru de la cultura védica (rellacionada colos testos Vedás).
Según la lleenda del testu épicu Majábharata (circa sieglu VI e.C. ), nesta rexón asocedió la batalla de Kurukshetra (inclusive hai una ciudá actual con esi nome, onde tradicionalmente créese que se llibró la batalla). Nesi sitiu, el rei dios Krishná faló-y el Bhagavad guitá al so amigu Áryuna, momentos antes del empiezu de la guerra.
El Mahabharata menta esta rexón como Bajú Dhaaniaka (qu'en sánscritu significa ‘munchos granos') o Bahu Dhana (‘munches riqueces').
El términu Hariana apaez per primer vegada nuna inscripción en sánscritu datada nel añu 1328 y qu'anguaño se caltién nun muséu de Delhi. Esti testu fala de la rexón como «el Cielu na Tierra».
Al tar asitiáu nun puntu estratéxicu del norte de la India, l'estáu foi escenariu de diverses batalles. Mientres el reináu del emperador mongol Babur producióse la batalla de Panipat (1526), na que fueron ganaos los lodhis. Hariana sumar a les fuercies rebalbes mientres la Primer Guerra d'Independencia (1857) y quedó llibre del control británicu hasta finales d'esi mesmu añu.
En 1858, los británicos crearon la rexón de Hariana a partir d'una dixebra de la rexón del Punyab. Cuando la India independizar de los británicos (en 1947), el gobiernu indiu decidió crear dos subrexones dientro del estáu del Punyab: la de fala mayoritariamente panyabí (Punyab) y la de fala hindí (Hariana). Finalmente, en 1966 creóse'l nuevu estáu de Haryana, compuestu per delles zones del estáu de Punyab más dalgunes de Delhi y d'Uttar Pradesh.
Ver tamién
Referencies
Enllaces esternos
.svg)
