| Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables.
Pues añadiles tu mesmu o avisar al autor principal del artículu na so páxina d'alderique pegando: {{subst:Avisu referencies|Constitución española de 1812}} ~~~~ |
La Constitución Política de la Monarquía Española, más conocida como Constitución española de 1812 o como La Pepa foi la norma fundamental de la monarquía española redautada poles Cortes de Cádiz el 19 de marzu de 1812. Yera de caráuter lliberal y conocíose dende'l primer día como "La Pepa" porque foi aprobada'l día de san Xosé.
Tará en vigor dos años, yá qu'en 1814 la tropes Napoleóniques escomiencen a perder tarrén y Napoleón retira les sos tropes de la península tres les derrotes d'Arapiles, Vitoria y San Marcial. En 1813 España ta llibre de tropes invasores y en febreru-marzu celébranse les primeres eleiciones y en xunetu d'esi mesmu añu les cortes aconcéyanse na Isla del León en (Cádiz) y deciden treslladase a Madrid.
Col regresu de Fernandu VII, el 24 de marzu de 1814, produzse una fola ultraconservadora propagada pol absolutista rei col envís d'acabar cola constitución, daqué que llogrará'l 10 de mayu de 1814 cuando'l xeneral Eguía, nomáu en secretu capitán xeneral de Castiella pol rei, entra en Madrid y detién a los lliberales. De siguíu, espublícense los decretos de Valencia que deroguen la constitución y ábrese la dómina conocida como Periodu de la Restauración.
Espíritu
Inspírase na constitución francesa de 1791, pero nun la calca sinón que l'ameyora y l'avera a la realidá social española; nel so artículáu ye imperfeuta dau que presenta un llargor xigantescu con 384 artículos faciéndola abondo ríxida.
Ye una constitución lliberal, non democrática nin radical, na que s'entama'l principiu de soberanía nacional y ye monárquica, presenta la división de poderes de Montesquieu. Por enriba de toos ta'l poder llexislativu y amás iguala a tolos españoles ante la llei, malque los títulos de nobleza caltiénse col so valir anterior y los sos privilexos; plantégase la xunidá xurisdicional, sacante'l casu militar.
Carauterística de los poderes
Poder executivu
Encárnalu'l rei colos sos siete ministros; allugaos por orde cronolóxicu foron:
- Secretariu d'Estáu; el ministru más importante dau que s'anula'l Conseyu de Ministros y por ende, el cargu de Presidente'l Conseyu.
- Secretariu de Gobernación de la Península.
- Secretariu de Gobernación d'Ultramar.
- Interior; facíase cargu de los llabores de gobernación.
- Fomentu.
- Educación.
- Salú.
Los ministros conviértense en responsables de tolos autos del gobiernu, y como éstos son nomaos pol rei fuera de cualquier aición democrática nun hai nin votu d'investidura nin de censura; poro, ábrese la puerta a que'l rei funcione comu un monarca absolutista. Amás, el poder executivu pue roblar la guerra o la paz, tien iniciativa llexislativa, noman a los funcionarios del gobiernu y más concretamente a los militares.
El rei por otru llau tien drechu de votu de les lleis presentaes pol llexislativu pero ye supresivu, esto quiere dici que nun pue facelo por dos vegades; si un parllamentu considera que taba enquivocáu'l monarca nun podía volver a vetala, lo qu'abría un nidiu enfrentamientu ente les Cortes y el rei.
Podere llexislativu
Ye unicameral, dau que nel sieglu XIX considerábase que yera un sistema más democráticu que'l compuestu por dos cámares; yá que les cámares altes yeren más aristocrátiques y menos representatives. Pue considérase a esta constitución una de les más anovadoras del sieglu.
Taba integráu por diputaos de les provincies entamades poles Cortes de Cádiz, escoyéndose uno por cada 70.000 homes, dau que les muyeres nun votaben; yera un sufraxu universal masculín, homes de más de 25 años, indireutu y mayoritariu.
El mandatu los diputaos yera de dos años, lo que tamién ye una carauterística de les constituciones inovadores. Su principal función yera la ellaboración de lleis, concesión d'impuestos y l'aprobación de los presupuestos del Estáu, entamen tamién el continxente de tropes añales.
Tien de tener, a lo menos, la presencia de doce diputaos amcanos, cuatro eclesiásticos y cuatro grandes d'España, el restante podía pertenecer a cualquier grau social.
Amás d'él mana'l Conseyu d'Estáu, qu'aconseyaba'l rei (anulábase asina la "camarilla" del rei), qu'asesoraba al monarca en casos de guerra y paz asina como na presentación de las lleis.
Poder xudicial
Esti residía nos tribunales, defínese como independiente y los xueces son inamovibles y profesionales. Entámanse tres instancies fundamentales:
- Xueces de partíu; créase'l partíu xudicial, que ye la circunscripción eleutoral de caráuter fiscal.
- Audiencies; por enriba'l xuez de partíu, malque la Constitución nun establez el so númberu, cuando entra en vigor son trece, les nueve de la Corona d'Aragón, el Conseyu de Navarra, las dos Cancilleríes y la de Madrid.
- Tribunal Supremu; ye una creación lliberal qu'elimina Fernandu VII.
Amás los alcaldes pasen de xueces de primera instancia a cenciellos xueces de paz; esti sistema sedrá'l clásicu dientru del sistema xudicial español posterior.
Otres carauterístiques
Recueye los drechos básicos de los ciudadanos y ye la primer vegada que nuna constitución hispánica éstos van recoyíos nel articuláu; pero tamién trata otros aspeutos menos corrientes nuna llei d'esta importancia. Ente los que destacase:
L'alministración territorial
Siguiendu'l casu francés crea la provincia y que tola alministración coincida con esta nueva entidá. Esto da un pequeñu caráuter descentralizador y anque nun se da'l númberu na constitución cuando entra en vigor son 23.
Créanse los cargos de xefe políticu, el predecesor del actual Gobernador Civil y presidente de la Diputación; y el del intendente, quien controla los impuestos.
Naz la Diputación que la formen siete diputaos con un mandatu de dos años y renuévanse por metaes. Refórmase'l conceyu, que puen crease con mil habitantes aplicábase a los conceyos de señoríu y nun a los del rei yá esistentes. Los ayuntamientos seríen democráticos escoyíos por sufraxu universal masculín, los rexidores tien un mandatu de 4 años y l'alcalde de 1 añu pa evitar caciquismos.
Ver tamién
Referencies
Enllaces esternos
Ye obligatoriu indicar l'idioma de Wikisource.
