Charles Spencer Chaplin (16 d'abril de 1889, Walworth(es) – 25 d'avientu de 1977, Manoir de Ban(en)), foi un actor, direutor y productorbritánicu. El so personax Charlie (conocíu nes zones de fala asturlleonesa como Charló) convirtióse nún de los iconos nos anicios de la industria del cine en Hollywood. Ta reconocíu como ún de los cómicos xestuales cimeros del sieglu XX. Na so filmografía desendolcó amás la so mordacidá y compromisu social, daqué que-y provocó dellos problemes cola industria cinematográfica y l'alministración d'Estaos Xuníos d'América.
Biografía
Infancia
Nació en Walworth, Londres (Inglaterra), en 1889, fíu de Charles Chaplin y Hannah Harriette Hill, artistes entrambos de variedaes. Tres la separación de los sos padres, siendo entá un neñu, Charlie Chaplin quedó con so ma. En 1896, con so hermanu pasó a vivir en delles instituciones d'acoyida pola precaria situación familiar. So pá, alcohólicu, morrió cuando Chaplin tenía 12 años, época na que so ma foi ingresada nuna institución pola mor de los sos problemes psiquiátricos. Charles Chaplin fiofó per primer vegada a un escenariu a la edá de cinco años, nel llugar de so ma. A los once años, el so hermanu ayudólu a facer de gatu na pantomima Cenicienta nel hipódromu de Londres. Tres años depués, en 1903, entamó les sos apaiciones estables en delles obres teatrales y de variedaes.
Emigración p'América
Chaplin llegó a los Estaos Xuníos d'América cola compañía Karno'l 2 d'ochobre de 1912 (según datos de los servicios d'inmigración del país). Nesa compañía diba Arthur Stanley Jefferson, que llueu fuera conocíu como Stan Laurel. Les sos actuaciones vióles el productor Mack Sennett, que contrató a Chaplin pa la productora Keystone Film Company.
Chaplin tuvo bien de torgues p'adautase al mou de trabayar na productora, pero al empar foi desendolcando'l personax que lu convirtiera a la fin nun iconu: el xostrón de bigotín, sombreru vieyu, bastón de caña y ropes y calzáu pergrande. L'ésitu del personax fizo que Chaplin fora algamando mayor control creativu nes sos películes hasta'l puntu de convertise nuna de les estrelles de la Keystone.
La evolución del so sueldu vien dicir lo aína que foi medrando la so popularidá, asina como la habilidá del so hermanu Sydney Chaplin, como representante.
1914: Trabayu na Keystone por 150 dólares per selmana.
Chaplin siguió rodando cine mudu tiempu dempués de qu'en 1927 estrenaren les primeres películes sonores. Él refugaba el "nuevu" inventu pola so conceición del cine como pantomima, como interpretación xestual.
Nun foi hasta 1936 cuando, en Modern Times (Tiempos Modernos), Chaplin introduxo dellos efeutos de soníu. Al final de la cinta, nun cantar en llingua incomprensible, l'artista dexa oyer la so voz per primer vegada nun film. De toles maneres, Modern Times ye considerada película muda, de les últimes d'una etapa histórica pal cine. La so primer película con diálogu foi The Great Dictator (1940), ún alegatu escontra Adolf Hitler y el fascismu a los que parodiaba un añu enantes de qu'Estaos Xuníos decidiere entrar na Segunda Guerra Mundial. Nel film, Chaplin interpretaba a un dictador físicamente asemeyáu a Hitler, al tiempu qu'a un barberu xudíu persiguíu polos nazis.
Compromisu políticu
Videu: The Bond, 1918
L'esquierdismu de Charles Chaplin ta bien presente na so filmografía, especialmente dende les sos primeres películes como productor. El so personax xostrón foi un iconu dafechu de la Gran Depresión nos Estaos Xuníos nes primeres décades del sieglu XX. Nun foi hasta Modern Times (Tiempos modernos) (1936), cuando asoleyó la so mordacidá y clara tendencia esquierdista, cola so crítica del modelu de desarrollu capitalista. Títulos como The great dictator o Monsieur Verdoux afonden nesi compromisu. Ello, xunto al fechu de que caltuviere la so nacionalidá británica anque vivía nos Estaos Xuníos dende 1914, fizo que fuera investigáu pol Comité d'Actividaes Antiamericanes puestu en marcha pol senador Joseph McCarthy dende 1950 pa desaniciar el comunismu del país, y que nel ámbitu de Hollywood conocióse como la Caza de Bruxes.
En 1952, Chaplin viaxó al Reinu Xuníu, fechu que'l comité aprovechó pa refugar el so retornu a los Estaos Xuníos. L'actor entós optó por asitiase n'Europa. Quedó a vivir en Suiza, y namái tornó a Hollywood pa recoyer un Óscar honoríficu en 1972.
Tres años dempués, la reina Sabela II d'Inglaterra nomólu Caballeru del Imperiu Británicu, títulu que convirtiólu en Sir Charles Spencer Chaplin.
La salú del vieyu actor entamó a amenorgar dende mediaos de la década de 1960, cuando finó la filmación de «Una condesa de King Kong». Arriendes de los cuadros d'asma que carecía,[7] diagnosticóse-y demencia senil. La reconocida actriz Lillian Gish almitió que nun foi quien a reconocela cuando llegó a Estaos Xuníos en 1972. Pa 1977, yá nun yera a falar nin movese, magar qu'avezaba pasiar en siella de ruedes acompañáu de la muyer peles cais de Vevey hasta'l llagu. En setiembre de 1977, presenció un espeutáculu circense y, al acabar, los payasos diéron-y les sos ñarres coloraes como homenaxe. Foi la so última apaición pública. Pa finales d'añu, los medios públicos informaron sobro la escayencia física de Chaplin.[8]
Finó na Navidá de 1977 a los 88 años na residencia Manoir de Ban, en Consier-sur-Vevey, Suiza, mientres durmía, a les 4 h (hora de Suiza).[9] Tres una ceremonia íntima, inhumáronlu nel cementeriu del cantón de Vaud. La so fía tien remembrao en delles entrevistes qu'a so padre enxamás-y prestare la Navidá porque-y recordaba la estrema probitú que pasare na neñez.[10] El 1 de marzu de 1978, el cadabre del artista foi robáu por un pequeñu grupu de mecánicos polacos col envís d'estorsionar a la so familia. Sicasí, el plan fracasó, los lladrones foron capturaos y los restos recuperaos once selmanes depués, el 17 de mayu, cerca del llagu Lemán.[11] El so cuerpu foi nuevamente sepultáu, pero esta vegada baxo 1,8 metros de formigón pa torgar otros asaltos. En 1981, el Conseyu d'Alministración de Londres irguió una estatua de tamañu natural de Chaplin en Walworth, onde pasó los primeros años de vida.
Anguaño, ta consideráu como una de les figures del espeutáculu más representatives del cine mudu amás d'un iconu del humorismu. Ente 1917 y 1918 l'actorBilly West fizo una ventena de películes imitando'l personaxe de Chaplin.[12] Cuatro años depués de la so muerte, l'astrónoma ucraína Lyudmila Karachkina, descubridora de 131 asteroides, va denomar ún d'ellos como Chaplin 3623 n'honor al actor.[13] Tamién apaeció carauterizáu en delles series de dibuxos animaos y, en 1985, va ser honráu cola so imaxe en sellos de correos en Gran Bretaña. La crítica tien espresao qu'algamara «un nivel d'espresió dramática talu qu'enxamás nun va ser superáu».[14]
A parte de los estremaos productos que se van comercializar cola imaxe de Chaplin, la IBM diseñó na década de 1980 anuncios comerciales con un imitador del cómic.[15] En 1992, Richard Attenborough dirixó un film sobre la so biografía tituláu Chaplin, que recibió un premiu BAFTA.[16] El direutor John Woo, d'otra miente, dirixó la película Hua ji shi dai (1981), onde va parodiar a The Circus. L'añu 2001 el comediante británicu Eddie Izzard interpretó al actor nel film The Cat's Meow, basada na muerte ensin resolver del productor Tomas H. Ince nun partíu de fútbol, nel cual Chaplin yera un invitáu.[17] El prestixosu direutor italianu Pier Paolo Pasolini yera siguidor de les sos películes y nel so film Los cuentos de Canterbury, el personaxe de Ninetto Davoli ye una especie de recreación del vagabundu. Una de les fíes del fináu actor, Josephine Chaplin tamién trabayó na película.[18]
El diariu Páxina/12, de l'Arxentina, analizando la so obra, va espublizar: «Cuasi ensin esceición, Chaplin tien alcontrao nes contradicciones del so sieglu'l más apasionáu material dramáticu y, ensin dulda, esti fechu va vali-y la oposición de la crítica que nun aceutaba esti criteriu d'immediatez temática que lu fizo transitar valientemente per caminos venceyaos a la sátira política».
L'American Film Institute nel añu 1999, va definilu como «el décimu actor más célebre de tolos tiempos».[19] En 2008, l'escritor Martin Sieff nel so llibru Chaplin: una vida, redautó: «Chaplin nun yera namái grande, yera xigante». George Bernard Shaw va denomalu como: «L'únicu xeniu de la industria del cine.»[20] Tamién ye rescampláu como l'actor que va facer actuaciones humorístiques na Primer y Segunda Guerra Mundial, la Gran Depresión y el periodu dictatorial d'Adolf Hitler, yá que llevó entretenimientu a una gran cantidá de persones que carecíen les privaciones propies de la guerra y la perda de los sos familiares.[21]
Filmografía
Munches de les obres de la filmografía de Chaplin conócense por dellos nomes. Equí apúrrense dalgunos de los más frecuentes.
Actor
Making a Living - A Busted Johnny - Troubles - Doing His Best, (1914)
Kid Auto Races at Venice, (1914)
Mabel's Strange Predicament - Hotel Mix-Up, (1914)
Between Showers - The Flirts - Charlie and the Umbrella - In Wrong, (1914)
A Film Johnnie - Movie Nut - Million Dollar Job, (1914)
Tango Tangles - Charlie's Recreation - Music Hall, (1914)
His Favorite Pastime - The Bonehead, (1914)
Cruel, Cruel Love - Lord Helpus, (1914)
The Star Boarder - The Hash-House Hero - Landlady's Pet, (1914)
Mabel at the Wheel - His Daredevil Queen - Hot Finish, (1914)
Twenty Minutes of Love - He Loved Her So - Cops and Watches - Loverfriends, (1914)
Caught in a Cabaret - The Waiter - Jazz Waiter - Faking With Society, (1914)
Caught in the Rain - At It Again - Who Got Stung - In the Park, (1914)
A Busy Day - Militant Suffragette, (1914)
The Fatal Mallet - Pile Driver, (1914)
Her Friend the Bandit - Mabel's Flirtation, (1914)
The Knockout - Counted Out - The Pugilist, (1914)
Mabel's Busy Day - Love and Lunch - Hot Dogs, (1914)
Mabel's Married Life - When You're Married - The Squarehead, (1914)
Laughing Gas - Tunning His Ivories - The Dentist - Down and Out, (1914)
The Property Man - Getting His Goat - The Roust About, (1914)
The Face on the Bar Room Floor - The Ham Actor, (1914)
Recreation - Spring Fever, (1914)
The Masquerader - Putting One Over - The Female Impersonator, (1914)
His New Profession - The Good for Nothing - Helping Himself, (1914)
The Rounders - The Revelry - Two of a Kind - Oh, What a Night!, (1914)
The New Janitor - The New Porter - The Blundering Boob, (1914)
Those Love Pangs - The Rival Mashers - Busted Hearts, (1914)
Dough and Dynamite - The Doughnut Designer - The Cook, (1914)
Gentlemen of Nerve - Some Nerve, (1914)
His Musical Career - The Piano Movers - Musical Tramps, (1914)
↑ 2,02,1Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 9 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
↑Afirmao en: Chaplin: A Life (hardcover 4 ed.). Capítulo: 6. Páxina: 90. Editorial: Arcade Publishing. Llingua de la obra o nome: inglés. Data d'espublización: 2008. Autor: Stephen M. Weissman.
↑Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
↑Identificador Orden al Mérito de la República italiana: 263567.
_rib.PNG){kind=small}
