নেপাল ৰাষ্ট্ৰ বেংক। ইংৰাজী: Nepal Rastra Bank( নেপালী: नेपाल राष्ट्र बैंक) নেপাল ৰাষ্ট্ৰ বেংক আইন, ১৯৫৫-ৰ অধীনত ১৯৫৬ খ্ৰীষ্টাব্দত (নেপালী তাৰিখ: বৈচাখ ১৪, ২০১৩ খ্ৰীষ্টাব্দ) ত স্থাপন কৰা হৈছিল, যাতে ঘৰুৱা বিত্তীয় খণ্ডৰ বিকাশত পথ প্ৰদৰ্শনৰ লগতে কেন্দ্ৰীয় বেঙ্কিং দায়িত্ব পালন কৰা হয়। এন.আৰ.বি.-য়ে নতুন নেপাল ৰাষ্ট্ৰ বেংক আইন, 2002-ৰ অধীনত কাম কৰি আছে। এন.আৰ.বি.-ৰ কামহৈছে প্ৰয়োজনীয় মুদ্ৰা আৰু বৈদেশিক মুদ্ৰা নীতি প্ৰস্তুত কৰা যাতে বজাৰৰ মূল্যত স্থিৰতা বজাই ৰখা, মুদ্ৰা নোট জাৰী কৰা, বেঙ্কিং আৰু বিত্তীয় খণ্ড নিয়ন্ত্ৰণ আৰু তত্ত্বাৱধান কৰা, দক্ষ পৰিশোধ আৰু বেঙ্কিং প্ৰণালী বিকশিত কৰা। এনআৰবি নেপাল চৰকাৰৰ অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টাও। নেপালৰ কেন্দ্ৰীয় বেংক হিচাপে, ই হৈছে সকলো বাণিজ্যিক বেংকৰ মুদ্ৰা, পৰ্যৱেক্ষক আৰু নিয়ামক সংস্থা। উন্নয়ন বেংক, বিত্তীয় কোম্পানী আৰু ক্ষুদ্ৰ-বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠান।^[1][2] কেন্দ্ৰীয় কাৰ্যালয়টো কাঠমাণ্ডুৰ বালুৱাটাৰত অৱস্থিত আৰু ইয়াৰ আঠটা প্ৰাদেশিক কাৰ্যালয় আছে, যি বিৰাটনগৰ, জনকপুৰ, বিৰগুঞ্জ, পোখৰা, সিদ্ধাৰ্থনগৰ, নেপালগঞ্জ, সুৰখেত আৰু ধঙ্গাধিত অৱস্থিত।^[3] নেপাল ৰাষ্ট্ৰ বেংকেও বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ হাৰ আৰু দেশৰ বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ ভাণ্ডাৰৰ তত্ত্বাৱধান কৰে। এনআৰবি নেপাল ষ্টক এক্সচেঞ্জৰ অন্যতম প্ৰধান মালিক।

ই এছিয়ান ক্লিয়াৰিং ইউনিয়নৰ সদস্য।

নেপালৰ কেন্দ্ৰীয় বেংক নেপাল ৰাষ্ট্ৰ বেংক প্ৰকৃততে ১৯৩৭ চনত নেপালৰ প্ৰথম বেংক স্থাপনৰ ১৯ বছৰ পিছতহে প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল। নেপাল বেংক লিমিটেড ^[4] ১৯৫৬ চনৰ আগতে নেপালৰ নিজা বৈদেশিক মুদ্ৰা সংৰক্ষণ নাছিল বৰঞ্চ ইয়াক ভাৰতৰ কেন্দ্ৰীয় বেংকত বজাই ৰাখিছিল। লণ্ডনত নেপালী দূতাবাসৰ ব্যয় আৰু ৰজা ত্ৰিভুৱনৰ স্বাস্থ্য চিকিৎসাব্যয় বহন কৰিবলৈ প্ৰয়োজনীয় বিদেশী মুদ্ৰাৰ পৰিমাণ প্ৰাপ্ত কৰাৰ বাবে, ^[5][4]ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকত এখন আবেদন দাখিল কৰিব লাগে। নেপালী অৰ্থনীতিক দুৰ্দশাগ্ৰস্ত কৰা সমস্যাবোৰৰ ভিতৰত এটা আছিল একেসময়তে দুই প্ৰকাৰৰ মুদ্ৰা, নেপালী আৰু ভাৰতীয়ৰ প্ৰচলন। নেপালত ভাৰতীয় টকাৰ প্ৰভাৱশালী ব্যৱহাৰ আছিল।

নেপাল ৰাষ্ট্ৰ বেংকৰ ৰাষ্ট্ৰ বেংক আইন,২০০২ ধাৰা ৪(১) অনুসৰি বেঙ্কৰ উদ্দেশ্য নিম্নলিখিত ধৰণৰ :-

(ক) অৰ্থনৈতিক স্থিৰতা আৰু অৰ্থনীতিৰ বহনক্ষম বিকাশৰ বাবে মূল্য আৰু পৰিশোধৰ ভাৰসাম্যৰ স্থিৰতা বজাই ৰখাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় মুদ্ৰা আৰু বৈদেশিক মুদ্ৰা নীতি প্ৰস্তুত কৰা, আৰু ইয়াক পৰিচালনা কৰা, (খ) বিত্তীয় সেৱাৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ বৃদ্ধি কৰা আৰু বেঙ্কিং আৰু বিত্তীয় খণ্ডৰ স্থিৰতা বজাই ৰাখি বেঙ্কিং আৰু বিত্তীয় ব্যৱস্থাৰ ওপৰত জনসাধাৰণৰ আস্থা বৃদ্ধি কৰা,

(গ) পৰিশোধৰ এক সুৰক্ষিত, স্বাস্থ্যকৰ আৰু দক্ষ প্ৰণালী বিকশিত কৰা;

(ক) বেংক নোট আৰু মুদ্ৰা জাৰী কৰা;

(খ) মূল্যৰ স্থিৰতা বজাই ৰখাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় মুদ্ৰা নীতি প্ৰস্তুত কৰা আৰু সেইবোৰ কাৰ্যকৰী কৰা বা কাৰ্যকৰী কৰাৰ কাৰণ,

(গ) বৈদেশিক মুদ্ৰা নীতি প্ৰস্তুত কৰা আৰু সেইবোৰ কাৰ্যকৰী কৰা বা কাৰ্যকৰী কৰাৰ কাৰণ, (ঘ) বৈদেশিক মুদ্ৰা হাৰৰ প্ৰণালী নিৰ্ধাৰণ কৰিবলৈ,

(ঙ) বৈদেশিক মুদ্ৰা সংৰক্ষণ ব্যৱস্থাপনা আৰু পৰিচালনা কৰা,

(চ)বেঙ্কিং আৰু বিত্তীয় ব্যৱসায় চলাবলৈ বাণিজ্যিক বেংক আৰু বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানবোৰক অনুজ্ঞাপত্ৰ জাৰী কৰা আৰু এনে লেনদেনবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ, নিৰীক্ষণ, তত্ত্বাৱধান আৰু নিৰীক্ষণ কৰা,

(ছ) নেপাল চৰকাৰৰ বেংকাৰ, উপদেষ্টা আৰু বিত্তীয় এজেণ্ট হিচাপে কাম কৰা,

(জ) বাণিজ্যিক বেংক আৰু বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানৰ বেংকাৰ হিচাপে কাম কৰা আৰু অন্তিম উপায়ৰ ঋণদাতা হিচাপে কাম কৰা,

আন্তৰ্জাতিক বিত্ত নিগম (আইএফচি) আৰু নেপাল ৰাষ্ট্ৰ বেঙ্কে সহযোগিতা আন্তৰ্জাতিক বিত্ত নিগম (আইএফচি) হৈছে বিশ্ব বেংক গোটৰ এটা বিভাগ, আৰু নেপালৰ কেন্দ্ৰীয় বেংকক নেপাল ৰাষ্ট্ৰ বেংক বুলি কোৱা হয়। তেওঁলোকে নিৰ্দিষ্ট প্ৰকল্পৰ বিকাশ আৰু কাম কৰিবলৈ সহযোগিতা কৰে। সেই প্ৰকল্পবোৰে মুখ্যতঃ পাৰিপাৰ্শ্বিক আৰু সামাজিক বিপদাশংকা ব্যৱস্থাপনা প্ৰটোকল স্থাপন কৰাত সহায় কৰে। ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে পৰ্টফলিঅ' বিনিয়োগ বৃদ্ধি কৰা, বিভিন্ন ক্ষেত্ৰৰ ভিতৰত প্ৰতিযোগিতাবৃদ্ধি কৰা, ব্যৱসায়িক বিনিয়োগ আৰু সুযোগত উদগনি দিয়া, আৰু বিত্তীয় পৰিস্থিতিৰ বিপদাশংকা হ্ৰাস কৰি আৰু সামাজিক আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক ব্যৱসায়ৰ বাবে অধিক পদ্ধতি ৰক্ষা কৰি বিপদাশংকা ব্যৱস্থাপনা পদ্ধতি উন্নত কৰা। নেপাল ৰাষ্ট্ৰ বেংক আৰু পাকিস্তানৰ ষ্টেট বেংকৰ মাজত সহযোগিতা

নেপাল ৰাষ্ট্ৰ বেংক আৰু পাকিস্তানৰ ষ্টেট বেংকে লেনদেনটোত সহযোগিতা কৰিবলৈ বুজাবুজিৰ চুক্তিস্বাক্ষৰ কৰিছিল। বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ মাহাত্ম্যই নেপালত দীৰ্ঘম্যাদী আৰু হ্ৰস্বম্যাদী অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধিক প্ৰভাৱিত কৰে। লগতে, দীৰ্ঘম্যাদী বিকাশৰ ওপৰত ধন যোগান আৰু বিত্তীয় জমাৰ ইতিবাচক প্ৰভাৱ আছে। যি বিত্ত-চালিত বিকাশৰ অনুমানক সমৰ্থন কৰে। ই এনে নীতিৰ পৰামৰ্শ দিয়ে যিয়ে হ্ৰস্ব আৰু দীৰ্ঘম্যাদী দুয়োটা ক্ষেত্ৰতে বিকাশ অব্যাহত ৰখাৰ বাবে প্ৰকল্পবোৰক লাভান্বিত কৰিবলৈ ঋণৰ কাৰ্যকৰী আৱণ্টনক শক্তিশালী কৰে। তদুপৰি, ই নেপালত দীৰ্ঘম্যাদী বিকাশ বৃদ্ধিৰ বাবে সম্প্ৰসাৰণমূলক বিত্তীয় আৰু মুদ্ৰা নীতি প্ৰয়োগ কৰাৰ প্ৰস্তাৱ আগবঢ়ায়, দীৰ্ঘম্যাদী জমাৰ প্ৰচাৰ কৰে।

1. ↑ "NRB to tighten loans on vehicle import". The Himalayan Times. 15 June 2019. https://thehimalayantimes.com/business/nepal-rastra-bank-to-tighten-loans-on-vehicle-import/। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 July 2019. 
2. ↑ "Nepal Rastra Bank Approves 8 Companies to Start Digital Wallet Service". newbusinessage.com. http://newbusinessage.com/Articles/view/10605। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 July 2019. 
3. ↑ "Nepal Rastra Bank". OnlineKhabar. https://english.onlinekhabar.com/tag/nepal-rastra-bank। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 July 2019. 
4. ↑ ^{4.0 4.1} (en ভাষাত) Nepal Rastra Bank then now and ahead (2nd সম্পাদনা). প্ৰকাশক Kathmandu: Nepal Rastra Bank. 2016. ISBN 978-9937-0-0816-7. 
5. ↑ "5 interesting facts about Nepal Rastra Bank - OnlineKhabar English News" (en-GB ভাষাত). 2020-09-25. https://english.onlinekhabar.com/interesting-facts-about-nepal-rastra-bank.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2022-06-29.