নিৰ্মল খেলনা আৰু শিল্প
ভৌগোলিক স্বীকৃতি
গণেশৰ মূৰৰ আকৃতিৰ কাঠৰ খেলনা
প্ৰকাৰ	হস্তশিল্প
অঞ্চল	নিৰ্মল, আদিলাবাদ জিলা, তেলেংগানা
দেশ	ভাৰত
পঞ্জীয়ন	২০০৮
উপাদান	কাঠ

নিৰ্মল খেলনা আৰু শিল্প (ইংৰাজী: Nirmal toys and craft) ভাৰতৰ তেলেংগানা ৰাজ্যৰ আদিলাবাদ জিলাৰ নিৰ্মল চহৰত তৈয়াৰ কৰা পৰম্পৰাগত ভাৰতীয় কাঠৰ খেলনা আৰু শিল্প।^[1] ইয়াক সামগ্ৰীৰ ভৌগোলিক স্বীকৃতি (পঞ্জীয়ন আৰু সুৰক্ষা) আইন, ১৯৯৯ অনুসৰি তেলেংগানাৰ পৰা ভৌগোলিক স্বীকৃতি প্ৰাপ্ত হস্তশিল্প হিচাপে পঞ্জীয়ন কৰা হৈছে।

এই কলা প্ৰকাৰে ইয়াৰ উৎপত্তিৰ স্থান নিৰ্মলৰ পৰা ইয়াৰ নাম আহৰণ কৰিছে। কোমল কাঠৰ পুতলা আৰু চিত্ৰ নিৰ্মাণৰ প্ৰায় ৪০০ বছৰীয়া পৰম্পৰা বহন কৰা নিৰ্মল শিল্পয়ে হস্তশিল্পৰ পৃথিৱীত গৌৰৱপূৰ্ণ স্থান দখল কৰে। মিহিকৈ খোদিত চিত্ৰবোৰ এতিয়াও সমগ্ৰ দেশৰ হাজাৰ হাজাৰ ঘৰত ড্ৰয়িং ৰুম সজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। নিৰ্মল কলাৰ বিবৰ্তন কাকটিয়া ৰাজবংশৰ সময়ত হৈছিল বুলি গণ্য কৰা হয়। এই কলা চতুৰ্দশ শতিকাত শিল্পীসকলৰ এটা দলৰ দ্বাৰা অনুশীলন কৰা হৈছিল আৰু ইয়াক নাকশ বুলি কোৱা হৈছিল।^[2] তেলেংগানাৰ নিৰ্মল জিলা এসময়ত কামান আৰু খেলনাৰ দৰে বিবিধ বস্তুৰ উৎপাদন কেন্দ্ৰ হিচাপে বিখ্যাত আছিল। কমাৰশালবোৰে হায়দৰাবাদৰ নিজামৰ সেনাবাহিনীক গধুৰ মাৰণাস্ত্ৰ যোগান ধৰা সময়ত নকাশ শিল্পীসকলে নিৰ্মল শৈলীৰ উৎকৃষ্ট কাঠৰ খেলনা আৰু চিত্ৰ প্ৰস্তুত কৰিছিল। হায়দৰাবাদৰ অন্তৰ্ভুক্তি হোৱাৰ পিছতে কমাৰশালবোৰ বন্ধ কৰা হৈছিল কিন্তু নিৰ্মল শিল্প বহুতো ঘাত-প্ৰতিঘাতৰ মাজতো আজিও বৰ্তি আছে। হায়দৰাবাদৰ পৰা প্ৰায় ২২০ কিলোমিটাৰ দূৰত নতুন চাৰি লেনযুক্ত ৪৪নং ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথৰ পৰা মাত্ৰ ৪ কিলোমিটাৰ নিলগত অৱস্থিত এই চহৰত নকাশ শিল্পীসকলে সুন্দৰ খেলনা আৰু চিত্ৰ প্ৰস্তুত কৰি আহিছে। যদিও তেওঁলোকৰ উৎস সম্পৰ্কীয় কোনো উল্লেখ নাই, বিশ্বাস কৰা হয় যে ১৭ শতিকাত নাকাশ পৰিয়ালবোৰ ৰাজস্থানৰ পৰা নীমা নায়েকে বা আন এটা সংস্কৰণ অনুসৰি নিম্মা নাইডুয়ে আনিছিল। তেওঁ স্থানীয় মুৰব্বী আছিল আৰু তেওঁৰ নামেৰেই চহৰখনৰ নামকৰণ কৰা হৈছে। সময়ৰ লগে লগে গ্ৰাহকসকলৰ ৰুচি সৈতে খাপ খোৱাৰ বাবে বহুতো পৰিৱৰ্তন স্পষ্টভাৱে তেওঁলোকৰ কলা ৰূপত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। এই কলাত ব্যৱহাৰ কৰা ৰংবোৰ খনিজ, ভেষজ আৰু অন্যান্য বিভিন্ন উদ্ভিদৰ পৰা আহৰণ কৰা হয়।^[3]

প্ৰথমতে নকাশ বা জিংগৰ শিল্পীসকলে পোনিকি বা বগা চেণ্ডাৰ নামৰ স্থানীয়ভাৱে উপলব্ধ কোমল কাঠৰ পৰা কেৱল খেলনা প্ৰস্তুত কৰিছিল। তেওঁলোকে নিজামৰ শাসনকালত কাঠৰ আচবাবো তৈয়াৰ কৰিছিল। বৰ্তমান সেইবোৰ স্থানীয় কোমল কাঠৰ খোদিত কৰি নানা শিল্প আৰু চিত্ৰ প্ৰস্তুত কৰা হয়। জিংগাৰসকলে সূক্ষ্ম কিষ্টী (ট্ৰে), খাঞ্চিবা চৌকি (ছেট্টি) বা পালেং (খাট) তৈয়াৰ কৰা বন্ধ কৰিছে।^[4] এই সামগ্ৰীবোৰ বিবাহত যৌতুক উপহাৰ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল আৰু নিজামৰ সময়ত বেছিভাগ মুছলমান আভিজাত্যৰ দ্বাৰা অৰ্ডাৰ দিয়া হৈছিল। গেঞ্জিফা নামৰ একপ্ৰকাৰৰ খেলৰ কাৰ্ডবোৰ পৰম্পৰাগতভাৱে নিৰ্মলশৈলীত তৈয়াৰ কৰা হয়। কিন্তু ২০১১ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী লৈকে কেৱল এজন বৃদ্ধ শিল্পীয়ে এতিয়াও সেইবোৰ তৈয়াৰ কৰি আছে। শিল্পীসকল সাধাৰণতে প্ৰাকৃতিক ৰং ব্যৱহাৰ কৰে। এই ৰঙৰ ব্যৱহাৰৰ বাবে নিৰ্মল চিত্ৰবোৰে এক সাধাৰণ উজ্জ্বলতা অৰ্জন কৰে। খেলনাবোৰ এনামেল ৰঙৰে ৰং কৰা হয় যিয়ে তেওঁলোকক উজ্জ্বলতা প্ৰদান কৰে।^[5]

২০০৮ চনত পেটেণ্ট, ডিজাইন আৰু ট্ৰেড মাৰ্কৰ নিয়ন্ত্ৰক জেনেৰেলৰ পৰা নিৰ্মল খেলনা আৰু চিত্ৰশৈলীয়ে ভৌগোলিক স্বীকৃতি লাভ কৰিছিল। এই পুতলাবোৰ লেপাক্ষী আৰু কাবেৰীৰ দৰে চৰকাৰী হস্তশিল্প দোকানত উপলব্ধ।

• 
  নিৰ্মল খেলনা শিল্পৰ কাৰখানা
• 
  কাঠৰ ফল
• 
  নিৰ্মল চিত্ৰ
• 
  কাঠৰ চৰাই
• 
  কাঠৰ মৰা চৰাই
• 
  হৰিণাৰ মূৰৰ আকৃতি
• 
  কাঠৰ সামগ্ৰী
• 
  টেমা
• 
  বাকচ