A Lei 10/2009, de 22 d'aviento, d'uso, protección y promoción d'as luengas propias d'Aragón, mas conoixida como Lei de luengas d'Aragón, ye o texto que regula l'uso, a protección y promoción de l'aragonés y o catalán como luengas propias d'Aragón. Estió aprebada por as Corz d'Aragón con o refirme de PSOE y CHA y a oposición de PP, PAR y IU, encara que iste zaguer partiu por motivos contrarios a os dos primers. Os partius conservadors se i oposaban a la denominación de catalán t'a luenga que se charra en a Francha Oriental d'Aragón, y IU se i oposó porque o prochecto no establiba a cooficialitat de l'aragonés i o catalán en Aragón.
Antecedents
- A Lei Organica 5/2007, de 20 d'abril, de reforma d'o Estatuto d'Autonomía d'Aragón, estableix en o suyo articlo 7, baixo o títol de luengas y modalidaz linguisticas propias, o siquient:
- As luengas y modalidaz linguisticas propias d'Aragón constituyen una d'as manifestacions mas destacadas d'o patrimonio historico y cultural aragonés y un valor social de respeto, convivencia y entendimiento.
- Una lei de Corz d'Aragón establirá as zonas d'uso predominant d'as luengas y modalidaz propias d'Aragón, regularán o rechimen churidico, os dreitos d'utilización d'os fabladors d'istos territorios, promoverá a protección, recuperación, amostranza, promoción y difusión d'o patrimonio lingüístico d'Aragón, y favoreixerá, en as zonas d'utilización predominant, l'uso d'as luengas propias en as relacions d'os ciudadans con as Administracions Publicas aragonesas.
- Dengún no podrá estar discriminau por razón d'a luenga.
- Lei 3/1999, de 10 de marzo, d'o Patrimonio Cultural Aragonés, articlo 4: L'aragonés y o catalán, luengas minoritarias d'Aragón, en l'ambito d'as cuals son compresas as diversas modalidaz linguisticas, son una riqueza cultural propia y estarán especialment protechidas por l'Administración.
- Enquesta d'usos lingüisticos en as comarques orientals d'Aragón. Anyo 2003.
Conteniu
Ista lei reconoix a realidat trilingüe d'Aragón y a l'aragonés y a o catalán como luengas propias.
Seguntes a mesma en Aragón se pueden distinguir cuatro zonas linguisticas:
- Una zona d'utilización historica predominant de l'aragonés, en chunto con o castellano, en a zona norte d'Aragón.
- Una zona d'utilización historica predominant d'o catalán, en chunto con o castellano, en a zona este d'Aragón.
- Una zona mixta d'utilización historica de todas dos luengas propias d'Aragón, en chunto con o castellano, en a zona nordoriental d'Aragón.
- Una zona d'uso exclusivo d'o castellano con modalidaz y variedaz locals.
A Lei tamién diz que s'establirán zonas u localidaz de transición-recepción amanadas a las zonas d'utilización historica, en que s'aplicará o establiu t'as zonas d'utilización historica predominant, mas que mas en o respective a la educación.
A lei preveye a concreción territorial d'istas zonas igual como a creyación d'un Consello Superior d'as Luengas d'Aragón que rechirá a politica linguistica, d'una Academia d'a Luenga Aragonesa y d'una Academia Aragonesa d'o Catalán, como institucions cientificas oficials que constituyirán l'autoridat lingüistica de l'aragonés y d'o catalán en Aragón, respectivament.
A lei reconoix a os habitadors d'as zonas bilingües que se designen o dreito a recibir educación y a endrezar-se a las diversas administracions en cualsiquier luenga propia d'a suya zona. Manimenos ixo, a lei no reconoix a cooficialidat de l'aragonés u o catalán en Aragón, a unica luenga oficial en Aragón ye o castellano.
Vinclos externos
