L'emilián-romanyol (emiliân-rumagnōl u langua emiglièna-rumagnôla) ye una luenga galoitalica. Os suyos dos dialectos, l'emilián y o romanyol, se parlan en as rechions de Emilia-Romanya, partis de Lombardía, as Marcas, Liguria y Toscana, todas ellas en o norte d'Italia, asinas como en a Republica de San Marino.
O numero de parlants en Emilia-Romanya s'estima en 3.500.000 alto u baixo (dato de 1987). En San Marino o 83% d'a población (20.100 habitants) charran o sanmarinés (dato de 1993), que ye un dialecto de l'emilián-romanyol. L'emilián-romanyol ye reconoixiu como luenga minoritaria d'Europa dende 1981 (Informe 4745 d'o Consello d'Europa). Tamién a UNESCO lo incluyó en o suyo Libro Royo d'as Luengas Menazadas, entre os idiomas que caleban de protección. L'autoridat de rechistro d'a norma ISO 639-3 l'ha asignau o codigo "EML".
En Italia tradicionalment se l'ha denominado "dialetto" (dialecto), terminolochía que puede resultar confusa difuera d'Italia ya que l'emilián-romanyol no ye una variant dialectal de l'italiano, sino una evolución paralela d'o latín. As variedaz d'emilián-romanyol tienen rasgos morfolochicos, sintacticos y lexicos diferenciaus d'o italiano, y de feito comparten un buen numero d'isoglosas con as luengas galorromanicas y occitano-romances que no son compartidas por as luenguas italianas centro-meridionals.
Dialectos
Os dialectos de l'emilián-romanyol se dividen en dos componentes prencipals, cadagún d'os cuals incluye distintos subdialectos.
En emilián os subdialectos son:
- Emilián occidental
- Emilián central
- Emilián oriental
- Lunigiano
- Mantuano
- Sanmarinés
- Vogherese-Pavese
Y en romanyol existen:
- Romanyol d'o Norte
- Romanyol d'o Sud
Lexico contimparau
A siguient tabla contimpara bels cambeos foneticos, como a cayida de vocals finals y cualques palatalizacions en emilián-romanyol y atras variedaz galo-italianas:
Contimparación lexica
Os numerals en diferents variedaz galo-italianas son:[1]
GLOSA |
Ligur |
Piemontés |
Lombardo |
Romanyol
|
'1' |
yŋ / yna |
jyŋ / jyna |
vyŋ / vɶna |
oŋ / ona
|
'2' |
dui / duːe |
dui / duɛ |
dyː / dɔ |
duː / dʌu
|
'3' |
trei / trɛː |
trei / trɛ |
triː / trɛ |
triː / trai
|
'4' |
kwatru |
kwɒtr |
kwater |
kwaːter
|
'5' |
siŋkwe |
ʦiŋk |
ʦiŋk |
θeŋk(w)
|
'6' |
seːi |
seːʒ |
seːs |
siː
|
'7' |
sɛte |
sɛt |
sɛt |
sɛːt
|
'8' |
øtu |
øːt |
vɔt |
ɔːt
|
'9' |
nøːve |
nøv |
nɶf |
noːv
|
'10' |
deːʒe |
deːʒ |
deːs |
diːz
|
O numerales '1', '2' y '3' distinguen entre formas de masculín y femenín.
Referencias