Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
O Castiello de Boltanya, localment dito «castiel»,[1] conoixito tamién como Castiello d'os Condes de Sobrarbe, anque este zaguer nombre no ye especificament correcto, perque mai no estió lo puesto a on que residisen os sinyors d'o Condau de Sobrarbe.
A fortaleza la construyoron os musulmans en a zona meya d'o que agora ye la comarca de Sobrarbe ta desfender a valle de l'Ara contra d'os cristianos en a Marca Hispanica, d'antes que no se i escomenzás a reconquiesta. Estió un bastión de grant importancia per a suya ubicación estratechica y per elevar-se en mont d'a villa de Boltanya, que s'estendeba en as garras d'ixe mont dende tiempos d'os romanos.
D'a epoca d'o dominio musulmán se'n sabe poquetas cosas a demés que os califas de l'Al-Ándalus teneban conoixencia d'este castiello y le guardaban intrés en a desfensa d'esta par d'as mugas, motivo ta que lo califa Abderramán III no vulcase la confanza suya si que en Amrus ibn Muhammad ta triar-lo ta que el gubernase. Mas que no conoixer-se bien, a reconquiesta d'a plaza de Boltanya encara ye un misterio, pero se ye puesto saber que en l'anyo 941 lo rei de PamplonaGarcía Sanchez I ya se feba contar a villa y castiello d'entre las suyas posesions en Sobrarbe.
En o sieglo siguient, baixo lo reinato de Sancho lo Grant, o gubierno d'a plaza de Boltanya el desempenyó lo sobrino d'o rei mesmo, Eiximeno Garcés, dende 1028 dica 1031, y dimpuesas per Sancho Galindiz dende 1036 dica 1080 en reinando ya Remiro I d'Aragón. Estes datos fan d'ir una imachen de como yera de prencipal a villa y castiello de Boltanya en aquels primers anyos d'a reconquiesta en o Condau de Sobrarbe.
A torre hexagonal d'o castiello de Boltanya ye carateristica.
Dentrato ya lo sieglo XII, fendo comparanzas con l'anterior, Boltanya pierde importancia a favor de l'Aínsa, de maniera especialment asentuata dimpués que Alifonso I lo Bataller le i dase una concesión de fuer y carta de población a la villa d'a Cinca, tot ixo en l'anyo 1024. Os sieglos posteriors habrían de veyer a redución d'os privilechios municipals de Boltanya dica tornar-se una aldeya en termins churidicos en chos de l'Aínsa, sin de garra fuers u dreitos municipals.
No ye dica 1430 que Chuan de Bardaixí obteneriba lo títol de sinyorato de Boltanya, on que la fuerta oposición que i fayoron os infanzons que en a villa i veviban forzoron a lo qui alavez yera rei, Alifonso V d'Aragón lo Magnanimo, que revocase la concesión de fuers ta la villa, en tornando-se totas las potestaz que ésta u garra d'os suyos sinyors podesen tener a las mans d'o monarca.
