Leonardo da Vinci [leoˈnardo daˈvintʃi] (* 15. April1452 in Anchiano bi Vinci; † 2. Mai1519 uf Schloss Clos Lucé, Amboise) isch e erfolgriche Moler, Bildhauer, Architekt, Müsiker, Anatom, Mechaniker, Ingenieur, Naturphilosoph un Entdecker gsi; er wird als „s italienisch Universalgenie“ bezeichnet. Si Burtsort Vinci isch e Kastell oder befestigts Hüegeldorf im Florentiner Territorium (ca. 30 km westlich vu Florenz) in dr Nächi vu Empoli, wu d Familie vu sinem Vadder ihr Namme her abgleitet het. Verchürzt spricht mer „Leonardo“, wil da Vinci, uf alemannisch „us Vinci“, kei Familienamme isch.
Si berühmtists Werch isch s Gmälde vu dr Mona Lisa, wo hüt im Louvre z Paris hängt. S Bild vom „letschte Obigmohl“ im Refektorium vom Chloster „Santa Maria delle Grazie“ z Mailand gilt as eins vo de berüemtiste Wandgmäld vo de Wält. Es wird as Meilestei vo de Renaissance bezeichnet, will em Leonardo bi däm Bild di korräkt Widergob vo de perspektivische Tüüfi glungen isch.
Dä Leonardo da Vinci hett fasch kei Klasse vo dä Grundschuel bsuecht und er hett rächt Müeh gah zum Läsä, Schriibe und Rechne lärnä. Sin Onkel Francesco isch im Leonardo sis Vorbild gsi und hett im Leonardo d Liebi zu dä Natur und de Tier gweckt.
Sin Vater, dä Piero da Vinci, isch en erfolgrichä Notar gsi, sini Muetter isch äs Buuremeitli gsi, wo Caterina gheisse hett. Em da Vinci si Chindheit isch vo dä trennt läbändä Eltere und vo sinere Stiifmuetter prägt gsi. Als unehelichä Sohn isch er bi dä Familie vom Vater ufgwachse.
Literatur
Primärliteratur
Leonardo da Vinci: Das da Vinci Universum - Die Notizbücher des Leonardo, (Hrsg.: Emma Dickens), Ullstein Taschenbuch 36874, 206 S., Ullstein Verlag, Berlin 2006, ISBN 3-548-36874-3, ab 2007: ISBN 978-3-548-36874-0
Leonardo da Vinci: Skizzenbücher, (Hrsg.: H. Anna Suh), ISBN 1-4054-6499-2
Leonardo da Vinci: Tagebücher und Aufzeichnungen, (Hrsg.: Theodor Lücke), Paul List Verlag, Leipzig 1953 (3. Aufl.), 954 S., o. ISBN
Sekundärliteratur
Iifüehrige
Kenneth Clark: Leonardo da Vinci in Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. Rowohlt Monographie, Rowohlt, Reinbek, ISBN 3-499-50153-8
Daniel Kupper: Leonardo da Vinci. Rowohlt Monographie, Rowohlt, Reinbek 2007, ISBN 978-3-499-50689-5
Frank Zöllner: Leonardo da Vinci 1452–1519. Taschen Verlag, Köln 1999, 96 S., ISBN 3-8228-6363-7
Lebe und Werch
Daniel Arasse: Leonardo da Vinci. Dumont Literatur und Kunst Verlag, 2002, ISBN 3-8321-7150-9
Pietro C. Marani: Leonardo - Das Werk des Malers. München 2001, ISBN 3-8296-0015-1
Charles Nicholl: Leonardo da Vinci. Die Biographie. Frankfurt/M. 2009. ISBN 978-3-596-16920-7
Ladislao Reti: Leonardo, Künstler, Forscher, Magier Frankfurt 1974, ISBN 3-10-042401-8
Giorgio Vasari, Roland Kanz: Das Leben von Leonardo da Vinci, Raffael von Urbino und Michelangelo Buonarroti. Reclam, Ditzingen 1996, ISBN 3-15-009467-4
Giorgio Vasari: Das Leben des Leonardo da Vinci, hg. und kommentiert von Sabine Feser, Berlin 2006, Verlag Klaus Wagenbach
Leo Weismantel: Leonardo da Vinci. VEB Union Verlag, Berlin 1963
Frank Zöllner: Leonardo da Vinci. Köln, Taschen Verlag 2006, 696 Seiten, 44 × 29 cm, ISBN 3-8228-5726-2
Über Einzelwerch
Mohan, Jean-Pierre; Menu, Michel; Mottin, Bruno et al. (Hrsg.): Im Herzen der Mona Lisa - Dekodierung eines Meisterwerks, Verlag Schirmer Mosel, München 2006, ISBN 3-8296-0233-2.
Ost, Hans: Das Leonardo-Porträt in der Kgl. Bibliothek Turin − und andere Fälschungen des Giuseppe Bossi, 'studio'-Reihe, Gebr. Mann Vlg., Berlin 1980, ISBN 3-7861-1299-1
Syre, Cornelia; Schmidt, Jan; Stege, Heike (Hrsg.): Leonardo da Vinci − Die Madonna mit der Nelke, Verlag Schirmer Mosel, München 2006, ISBN 978-3-8296-0272-3. 296 S., 139 Tafeln in Farbe und Duotone.
Über Werktheme
Marianne Schneider: Leonardo da Vinci, das Wasserbuch, München 1996
Marianne Schneider (Hrsg): Leonardo da Vinci − Der Vögel Flug − Sul volo degli uccelli, dt.-ital. Ausg., Vlg. Schirmer/Mosel, München 2000, ISBN 3-88814-955-X
Über Technik un Erfindige
Marco Cianchi: Die Maschinen Leonardo da Vincis, Becocci Editore, Florenz 1984, 95 S., 184 Ill. und graph. Darst., ISBN 88-8200-005-2
Charles Gibbs-Smith: Die Erfindungen von Leonardo da Vinci, Belser Verlag, Stuttgart/Zürich, 5., unveränderte Auflage 1988, ISBN 3-7630-1698-8
Domenico Laurenza, Mario Taddei, Edoardo Zanon: Leonardo dreidimensional - Mit Computergrafik auf der Spur des genialen Erfinders, Belser Verlag, Stuttgart 2006, ISBN 3-7630-2269-4
Mario Taddei: Leonardo dreidimensional 2 - Neue Roboter und Maschinen, Belser Verlag, Stuttgart 2008, ISBN 978-3-7630-2524-4.
Paul Valéry: Einführung in die Methoden des Leonardo da Vinci. In: Nouvelle Revue, Paris 1895
Psychologischi und anderi Aspekt
Kurt R. Eissler: Leonardo da Vinci − Psychoanalytische Studien zu einem Rätsel, Vlg. Stroemfeld/Roter Stern, Basel/Frankfurt am Main 1992, ISBN 3-87877-300-5
Sigmund Freud: Eine Kindheitserinnerung des Leonardo da Vinci, Fischer Taschenbuch Vlg., Frankfurt am Main 1995, ISBN 3-596-10457-2
Karl Jasper: Lionardo als Philosoph, Bern 1953
Belletristik
Dmitri Mereschkowski: Leonardo da Vinci, Historischer Roman, Knaur, 1973, ISBN 3-426-00322-8
Hörbuech
Richard Muther: Leonardo da Vinci (Hörbuch), ABOD, 2006, ISBN 3-8341-0176-1
Filmografii
Der Leonardo Code - Vom Leben und Wirken des geheimnisvollen Mannes aus Vinci. Dokumentarfilm, Deutschland, 2007, 90 Min., Regie: Rudij Bergmann, Erstausstrahlung, 4. Januar 2008
The Da Vinci Code – Sakrileg. Mysterythriller-Film 2006, Regie: Ron Howard.
Der verlorene Da Vinci. Dokumentarfilm, 85 Min., Großbritannien 2006, Regie: Nigel Levy, Produktion: arte, Erstsendung: 18. November 2006
Leonardo - Das Universalgenie. Großbritannien, zweiteiliger Dokumentarfilm und Doku-Drama, 2003, jeweils 45 Min., (OT: 1. Leonardo – The Man Who Wanted To Know Everything, 2. Dangerous Liaisons), Buch und Regie: Sarah Aspinall und Tim Dunn, Produktion: BBC, Discovery Channel
»Das Abendmahl« in Mailand. Dokumentation, 15 Min., Produktion: SWR, Reihe: Schätze der Welt
Das Leben Leonardo da Vincis (OT: La vita di Leonardo da Vinci). Fünfteilige Fernsehreihe à 75 Min., Italien 1972/73, 1. Teil: Lehrjahre, 2. Teil: Das Reiterdenkmal des Francesco Sforza, 3. Teil: Das Abendmahl, 4. Teil: Die Schlacht von Anghiari, 5. Teil: Mona Lisa, Regie: Renato Castellani, mit Philippe Leroy