Vryedenke is 'n eienskap van indiwidue wat hul opinies vorm op die basis van hoe hulle 'n onderwerp verstaan en nie op die voorskrifte van tradisie, gesag of gevestigde menings of geloof nie. Die definisie is veral van toepassing op die verwerping van godsdienstige dogma.
Vryedenkers neig om hul opinies te vorm deur van feite en redenasie gebruik te maak. Die term mag beskouinge beskryf wat onafhanklik is van gevestigde of dogmatiesepolitiese, sosiale of intellektuele beskouinge. Dit word dikwels gebruik om mense te beskryf wat skepties is oor ortodoksegodsdienstigedogma. In die Westerse samelewing, word dit dikwels gebruik om mense te beskryf wat Christense dogma bevraagteken of verwerp.
Baie vryedenkers glo dat daar onvoldoende bewyse bestaan vir die aansprake op die bestaan van die bonatuurlike. Geen vryedenkers aanvaar godsdienstige dogma as 'n aanvaarbare verduideliking tot die bestaan van die heelal of as 'n realistiese grondslag oor hoe om daarin te lewe nie. Die term se betekenis spruit uit die vryelike bevraagtekening en oordenking van alle aansprake.
Daar bestaan sterk bande tussen vryedenke en terme soos ateïsme, deïsme, universalisme, kettery,
skeptisisme asook humanisme, maar nie een van die terme is sinonieme nie. Vryedenke kan verskillend deur mense gedefinieer word. Deïste glo in die bestaan van 'n eerste oorsaak deur rasionele argument eerder as gesag, tradisie of geskrifte. Ateïstiese vryedenkers verskil egter op die punt dat logika 'n mens tot die gevolgtrekking lei tot die moontlike bestaan van 'n eerste oorsaak. Sommige ateïste glo dat vryedenke as 'n religie op sy eie beskou moet word aangesien dit alternatiewe analises en gevolgtrekkings jeens godsdienstige vrae aanbied sonder die bestaan van die bonatuurlike. Universalisme is 'n beweging wat hulle daarvoor beywer om onbevooroordeelde mense te verenig rondom die rasionele proses eerder as oor die gevolgtrekking. 'n Verwante beweging is dié van die "Brightiste", 'n term wat Paul Geisert in 2003 versin het om na mense te verwys wat 'n naturalistiese wêreldbeskouing huldig, sonder enige bonatuurlike- en mistieke elemente.
Tradisioneel word mense in Afrikaanssprekende kringe met agterdog bejeën wat openlik die bonatuurlike bevraagteken, veral wanneer dit om die onderwerp van die bestaan van 'n godheid gaan. Besprekings in Afrikaanse kringe oor vryedenke was en word steeds hoofsaaklik beperk tot die konteks van die bevraagtekening of verwerping van tradisionele politieke uitgangspunte.
Geskiedenis
Die Freethinker tydskrif is in 1881 vir die eerste keer in Brittanje gepubliseer. Dit is gestig deur G.W. Foote.
In die eerste uitgawe van die Freethinker (Mei, 1881) het Foote geskryf dat die Freethinker 'n anti-Christelike mondstuk is en moet daarom hoofsaaklik aggressief wees. Verder het hy gesê dat dit onophoudelik oorlog gaan voer teen bygelowigheid in die algemeen en teen Christelike bygeloof in besonder. Hy het gesê dat hulle hul bes gaan doen om die hulpbronne van die wetenskap, geleerdheid, filosofie en etiek in te span om die aanspraak op die Bybel as die Goddelike Openbaring te beveg. Hy het verder gesê dat hulle nie sal huiwer om die wapens van sarkasme en bespotting wat hulle by die arsenaal van gesonde verstand leen te gebruik nie.
Foote is vervolg vir godslaster deels vanweë sy anti-godsdienstige spotprente wat in die 1882 Kersfees-uitgawe van die Freethinker verskyn het. Hy is tot 12 maande harde-arbeid gevonnis.
