Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Rumpun bahasa Iran

"Bahasa Iran" beralih ke halaman ini. Untuk bahasa resmi di negara Iran, lihat bahasa Persia Iran.
Iran
Iranik
EtnisBangsa Iran
PersebaranAsia Barat Daya, Kaukasus, Eropa Timur, Asia Tengah, dan bagian barat Asia Selatan
Penggolongan
bahasa		Indo-Eropa
Bahasa indukProto-Iran
Subcabang
Kode bahasa
ISO 639-5ira
Linguasfer58= (phylozone)
Glottologiran1269

Daerah dan negara dimana bahasa-bahasa Iran dituturkan
L • B • PW
Info templat
Bantuan penggunaan templat ini
Pemberitahuan
Templat ini mendeteksi bahwa artikel bahasa ini masih belum dinilai kualitasnya oleh ProyekWiki Bahasa dan ProyekWiki terkait dengan subjek.

Apa tujuan penilaian artikel?

Sistem penilaian memungkinkan ProyekWiki memantau kualitas artikel dalam bidang subjeknya, dan memprioritaskan pengerjaan artikel ini

Siapa yang dapat menilai artikel?

Secara umum, siapa pun dapat menambah atau mengubah peringkat artikel. Namun, menilai sebuah artikel sebagai "Kelas-A" umumnya membutuhkan persetujuan dari setidaknya dua penyunting, dan label "AB" dan "AP" hanya boleh digunakan pada artikel yang telah diulas dan saat ini ditetapkan sebagai artikel bagus atau artikel pilihan.
19.21, Kamis, 7 Desember, 2023 (UTC) • hapus singgahan

Rumpun bahasa Iran atau Iranik adalah cabang dari rumpun bahasa Indo-Iran yang merupakan anggota dari rumpun bahasa Indo-Eropa. Para penutur bahasa-bahasa Iran sering disebut Bangsa Iran. Bahasa ini dibagi menjadi tiga tahap sejarah yaitu, bahasa Iran Kuno (sampai 400 SM), bahasa Iran pertengahan (400 SM - 900 M), dan Iran Baru (sejak 900 M). Bahasa Iran Kuno meliputi bahasa Persia Kuno dan Bahasa Avesta. Bahasa Iran pertegahan meliputi bahasa Persia Pertengahan, Parthia, dan Baktria.

Pada tahun 2008, diperkirakan ada 150-200 juta orang penutur ibu bahasa Iran. Ethnologue memperkirakan ada 86 bahasa yang termasuk ke dalam kelompok ini, bahasa Iran dengan jumlah penutur terbanyak adalah Bahasa Persia, Pashtun, Kurdi, dan Balochi.

Silsilah rumpun bahasa Iran

Nama

Nama Iran diterapkan pada bahasa apapun yang diturunkan dari Proto-Iran.[1]

Beberapa cendekiawan, seperti John Perry, lebih memilih nama Iranik sebagai nama antropologis untuk keluarga linguistik dan kelompok etnis dari kategori ini (banyak ditemukan di negara Iran modern), sedangkan Iran tentang hal-hal yang berkaitan dengan negara itu. Dia menggunakan analogi yang sama seperti dalam membedakan Jerman dari Jermanik, dan membedakan Turki dari Turkik.[2]

Penggunaan istilah untuk rumpun bahasa Iran ini diperkenalkan pada tahun 1836 oleh Christian Lassen.[3] Robert Needham Cust menggunakan istilah Irano-Arya pada tahun 1878,[4] dan orientalis seperti George Abraham Grierson dan Max Müller membandingkan Irano-Arya (Iranik) dan Indo-Arya (Indik). Beberapa cendekiawan dan para ahli bahasa, terutama dari Jerman, telah menghidupkan kembali kesepakatan penamaan itu.[5][6][7][8]

Penggolongan

Rumpun bahasa Iran dibagi menjadi beberapa cabang berikut:

  • Iran Barat, dibagi lagi menjadi:
    • Barat Daya, di mana Persia (termasuk Persia Dari dan Tajik, serta Luri) adalah bagian dengan penutur yang dominan;
    • Barat Laut, di mana Kurdi adalah bagian dengan penutur yang dominan.
  • Iran Timur, dibagi lagi menjadi:
    • Tenggara, di mana Pashtun adalah bagian dengan penutur yang dominan;
    • Timur Laut, cabang terkecil, di mana Ossetia adalah bagian dengan penutur yang dominan.

Rumpun bahasa Iran Kuno

Beragamnya bahasa dan etnis Iran Pertengahan menunjukkan bahwa keberagaman bahasa telah ada di antara penutur-penutur bahasa Iran terdahulu. Dari banyaknya bahasa dan dialek tersebut, hanya tiga bukti langsung secara tertulis yang dapat ditemukan yaitu:

Rumpun bahasa Iran Pertengahan

Yang disebut sebagai "bahasa Iran Pertengahan" di sejarah kebahasaan Iran dinilai bermula pada abad ke-4 SM hingga abad ke-9 M. Secara linguistik, bahasa-bahsa Iran Pertengahan dikelompokkan menjadi dua yaitu Barat dan Timur.

Rumpun Barat diisi oleh bahasa seperit bahasa Parthia dan bahasa Persia Pertengahan, sementara bahasa Baktria, Sogdiana, Khwarezmia, Saka, dan bahasa Ossetia Lama (Skithia-Sarmatia) berada di rumpun Timur. Kedua bahasa di rumpun Barat memiliki keterkaitan linguistik yang dekat. Di sisi lain, rumpun Timur adalah kelompok geografis yang memiliki kesamaan dengan bahasa Avesta. Bahasa-bahasa Timur banyak ditulis dengan aksara turunan abjad Aram yang dikembangkan dari aksara Aram Kekaisaran Akhemeniyah. Bahasa Baktria merupakan pengecualian, dengan bahasa ditulis menggunakan alfabet Yunani.

Bahasa Persia Pertengahan (Pahlavi) merupakan bahasa resmi dari Kekaisaran Sassaniyah di Iran. Bahasa Persia Pertengahan digunakan dari abad ke-3 Masehi hingga awal abad ke-10. Bahasa Persia Pertengahan, Parthia, dan Sogdiana juga digunakan sebagai bahasa tulis Maniisme.[10]

Perbandingan

Kosakata Zaza Soran Kurmanji Pashtun Tati Talisi Baluchi Gilaki Mazandaran Persia Tat Luri Persia Iran Persia Pertengahan Partia Persia Kuno Avesta Ossetia
indah rınd, xasek nayab, cuwan rind, delal, bedew, xweşik x̌kūlay, x̌āista xojir ghašang dorr, soherâ, mah rang, sharr, juwān xujir, xojir xoşgel, xojir güzəl, ziba, qəşəng qəşaŋ, xoşgel zibā/xuš-čehr(e)/xoşgel(ak)/ghashanq/najib hučihr, hužihr hužihr naiba vahu-, srîra ræsughd
darah goni xwên xwîn, xûn wīna xevn xun hon Xun xun xun xī(n) xūn xōn gōxan vohuni- tug
roti nan, non nan nan ḍoḍəi, məṛəi nun nun nān, nagan nown nun nun nu(n) nān nān nān dzul
bawa ardene /anîn, hawerdin, hênan anîn (rā)wṛəl vârden, biyordon varde âurten, yārag, ārag havardən, hardən, avardən biyârden avardən o(v)erden, āwurdan, biyār ("(kamu) bawa!") āwurdan, āwāy-, āwar-, bar- āwāy-, āwar-, bar- bara- bara, bar- xæssyn
saudara (laki-laki) bıra brader, bira bira wror bərâr bira, boli brāt, brās berær, barâr birâr birar berar barādar brād, brâdar brād, brādar brātar brātar- æfsymær
datang ameyene hatin, were hatin, were, rā tləl biyâmiyan ome āhag, āyag, hatin hamæn, amown biyamona, enen, biyâmuen amarən umae(n) āmadan āmadan, awar awar, čām āy-, āgam āgam- cæwyn
menangis bermayene girîn, giryan girîn žəṛəl bərma berame, bame greewag, grehten burme birme girəstən gerevesen, gereva gerīstan/gerīye griy-, bram- barmâdan kæwyn
gelap tari tarî/tarîk tarî skəṇ, skaṇ, tyara ul, gur, târica, târek toki tār tariki tārīk tārīk, tār tārīg/k tārīg, tārēn tārīk sâmahe, sâma tar
putri keyne, çêne/çêneke kîj, kiç, kenîşk, düet (pehlewanî) dot, keç lūr titiye, dətar kinə, kila dohtir, duttag lâku, kowr, kijâ(

(perempuan) dətər (putri)

kîjâ(perempuan), deter (putri) duxtər doxter doxtar duxtar duxt, duxtar duxδar čyzg (Iron), kizgæ (Digor)
hari roce, roje, roze řoj roj wrəd͡z (rwəd͡z) revj, ruz ruj roç ruj ruz, ruj ruz ru rūz rōz raucah- raocah- bon
melakukan kerdene kirdin kirin kawəl kardan, kordan karde kanag, kurtin gudən, kudən hâkerden saxtən kerde kardan kardan kartan kạrta- kәrәta- kænyn
pintu ber, keyber, çêber derge/derke, derga derî wər darvâca bə dar, gelo, darwāzag bər dar, loş dər dər, dar dar dar dar, bar duvara- dvara- dwar
mati merdene mirdin mirin mrəl bamarden marde mireg, murten murdən bamerden mürdən morde mordan murdan mạriya- mar- mælyn
keledai her ker, gwêdirêj ker xər astar, xar hə, hər har, her, kar xar xar xər xər xar xar xæræg
memakan werdene xwardin xwarin xwāṛə, xurāk / xwaṛəl harden harde warag, warâk, wārten xowrdən xerâk / baxârden xardən harde xordan / xurāk parwarz / xwâr, xwardīg parwarz / xwâr hareθra / ad-, at- xærinag
telur hak, akk hêk/hêlke, tum hêk hagəi merqâna, karxâ morqana, uyə heyg, heyk, ā morg merqâne, tîm, balî xaykərg xā'a toxm, xāya ("testicle") toxmag, xâyag taoxmag, xâyag taoxma- ajk
bumi erd zemîn, zewî, ʿerz, erd erd, zevî d͡zməka (md͡zəka) zemin zamin zemin, degār zəmi, gel zamîn, bene xari zemi zamīn zamīg zamīg zam- zãm, zam, zem zæxx
malam (awal) şan êware êvar māx̌ām (māš̥ām) nomâzyar, nomâšon shav begáh nemâşun şangum evāra begáh ēvārag êbêrag izær
mata çım çaw/çaş çav stərga coš čaş,gelgan cham, chem çum çəş, bəj çüm tīya, çaş čashm čašm čašm čaša- čašman- cæst
ayah pi, pêr bawk, bab, babe bav, bab plār piyar, piya, dada piya, lala, po pet, pes piyer, per pîyer, per piyər bua pedar, bābā pidar pid pitar pitar fyd
takut ters tirs tirs wēra (yara), bēra târs tars turs, terseg barmas taşe-vaşe, tars tərsi ters tars, harās tars tars tạrsa- tares- tas
tunangan waşti desgîran,xwşavest dergistî čənghol [maskukin], čənghəla [feminin] numzâ nomja nāmzād nowmzəd numze nükürdə nāmzād - - usag
baik weş, hewl xwş xweş x̌a (š̥a), səm xojir, xar xoş wash, hosh xujir, xojir, xorum xâr, xeş, xojir xuş, xas, xub xu xoš, xūb, beh dārmag srîra xorz, dzæbæx
jari engışte/gışte, bêçıke engust, pence,angus tilî, pêçî gwəta anquš anqiştə changol, mordâneg, lenkutk angus əngüşt kelek angošt angust dišti- ængwyldz
api adır agir/awir, ahir,ayer agir wōr (ōr) taš otaş âch, atesh, âs taş taş ataş taş, gor ātaš, āzar âdur, âtaxsh ādur âç- âtre-/aêsma- art
ikan mase masî masî kəb mâyi moy māhi, māhig mæii mâhî mahi māhi māhi māhig māsyāg masya kæsag
pergi şiayene çûn, řoştin, řoyiştin çûn tləl šiyen, bišiyan şe shoten şown şunen / burden raftən ro ro/şo şow/row ay- ai- ay-, fra-vaz cæwyn
dewa Homa/Huma/Oma, Heq Yezdan, Xwedê, Xuda, Xodê, Xwa(y) Xwedê, Xweda, Xudê Xwədāi Xədâ Xıdo Xoda, Hwdâ Xuda Xedâ Xuda xodā Xodā, Izad, Yazdān, Baq Xudā/Yazdān baga- baya- xwycaw
bagus hewl, rınd, weş baş, çak, xas baş, rind x̌ə (š̥ə) xâr, xojir çok zabr, sharr, jowain xujir, xojir, xorum xâr, xeş, xojir xub, xas xu xub, nīkū, beh xūb, nêkog, beh vahu- vohu, vaŋhu- xorz
rumput vaş giya/gya giya, çêre wāx̌ə (wāš̥ə) vâš alaf rem, sabzag vaş vâş güyo sozi, çame sabzeh, giyāh giyâ giya viş urvarâ kærdæg
agung gırd/gırs, pil gewre,mezin mezin, gir lōy, stər pilla yol, yal, vaz, dıjd mastar, mazan,tuh pila, pile gat, pilla kələ gap bozorg wuzurg, pīl, yal vazraka- uta-, avañt styr
tangan dest dest, des dest lās bâl dast dast das, bâl das, bāl dəs das dast dast dast dasta- zasta- k'ux / arm
kepala ser ser ser sər kalla sə, sər sar, sarag, saghar kalle, sər kalle, sar sər sar sar sar kalli sairi sær
jantung zerri/zerre dil/dił/dir(Erbil)/zil dil zṛə dəl dıl dil, hatyr dil del, zel, zil dül del del dil dil aηhuš zærdæ
kuda estor/ostor/astor asp/hesp/esp, hês(t)ir hesp ās [male], aspa [female] asb, astar asp asp asb, asp asp, as əs asb asb asp, stōr asp, stōr aspa aspa- bæx
rumah key/çê mał, xanû, xanig, ghat xanî kor kiya ka ges, dawâr, log sere, xowne sere, xene xunə huna xāne xânag demâna-, nmâna- xædzar
lapar vêşan/veyşan birsî birçî, birsî (behdînî) lwəga vašnâ, vešir, gesnâ vahşian shudig, shud vəşna, vişta veşnâ gisnə gosna gorosne, goşne gursag, shuy veşnâg
bahasa (juga lidah) zıwan, zon, zuan, zuon, juan, jüan ziman, zuwan ziman žəba zobun, zəvân zivon zewān, zobān zəvon, zəvân zivun, zebun zuhun zevu zabān zuwān izβān hazâna- hizvā- ævzag
tertawa huyayene kenîn/pêkenîn, kenîn,xende,xene kenîn xandəl/xənda xurəsen, xandastan sıre hendag, xandag purxe, xənde rîk, baxendesten xəndə xana xande xande, xand karta Syaoθnâvareza- xudyn
kehidupan cuye, weşiye jiyan, jîn jiyan žwəndūn, žwənd zindәgi jimon zendegih, zind ziviş, zindegi zindegî, jan həyat zeŋei zendegi, jan zīndagīh, zīwišnīh žīwahr, žīw- gaêm, gaya- card
pria mêrdek, camêrd/cüamêrd mêrd, pîyaw, cuwamêr mêr, camêr səṛay, mēṛə mardak, miarda merd merd mərd mard(î) mərd piyā mard mard mard martiya- mašîm, mašya adæjmag
bulan aşme, menge (untuk penanggalan) mang, heyv meh, heyv spūgməi (spōẓ̌məi) mâng mang, owşum máh alâtiti, mâ

, ,âma

ma, munek ma māh mâh, mâng, mânk māh māh mâh- måŋha- mæj
ibu may, mar dayik dayik, dê mōr mâr, mâya, nana moa, ma, ina mât, mâs mâr, mær mâr may dā(ya), dāle(ka) mâdar mâdar dayek mâtar mâtar- mad
mulut fek dem dev xūla (xʷəla) duxun, dâ:ân gəv dap dəhən dâhun, lâmîze duhun dam dahân dahân, rumb åŋhânô, âh, åñh dzyx
nama name naw, nêw nav nūm num nom nâm nowm num num num nâm nâm nâman nãman nom
malam şew şew şev špa šö, šav şav šap, shaw şow şow şöü şo shab shab xšap- xšap- æxsæv
membuka akerdene kirdinewe vekirin prānistəl vâz-kardan okarde pāch, pabozag va-gudən/kudən vâ-hekârden vakardən vākerde(n) bâz-kardan, va-kardan abâz-kardan, višādag būxtaka- būxta- gom kænyn
damai haşti/aşti aştî, aramî aştî, aramî rōɣa, t͡sōkāləi dinj aşiş ârâm aşt âştî salaməti, dinci āş(t)i âshti, ârâmeš, ârâmî, sâzish âštih, râmīšn râm, râmīšn šiyâti- râma- fidyddzinad
babi xoz/xonz, xınzır beraz,goraz beraz soḍər, xənd͡zir (Arabic), xug xu, xuyi, xug xug khug, huk xi xî xug xuk xūk xūk hū xwy
tempat ca cê(cêga), ga cih, geh d͡zāi yâga vira ja, jaygah, hend jiga, jige jâ cigə, cə jā jâh/gâh gâh gâh gâθu- gâtu-, gâtav- ran
baca wendene xwendin/xwêndin xwendin lwastəl, kōtəl baxânden hande, xwande wánag, wānten xowndən baxinden, baxundesten xundən vane(n) xândan xwândan kæsyn
berkata vatene gutin, witin gotin wayəl vâten, baguten vote gushag, guashten gutən, guftən baowten guftirən, gaf saxtən gute(n) goftan, gap(-zadan) guftan, gōw-, wâxtan gōw- gaub- mrû- dzuryn
saudari waye xweh, xweşk, xoşk, xuşk, xoyşk xwîşk xōr (xʷōr) xâke, xâv, xâxor, xuâr hova gwhâr xâxur, xâxer xâxer xuvar xuar xâhar/xwâhar xwahar x ̌aŋhar- "sister" xo
small qıc/qıyt, wırd/werdi giçke, qicik, hûr, biçûk biçûk, hûr kūčnay, waṛ(ū)kay qijel, ruk hırd gwand, hurd kuçe, kuçi, kuji peçik, biçuk, xurd küçük, küşkin, kişgələ, kəm koçek kuchak, kam, xurd, rîz kam, rangas kam kamna- kamna- chysyl
putra lac, laj law/kuř kur, law d͡zoy (zoy) pur, zâ zoə, zurə possag, baç vaçe, rika, rike, pisər piser/rîkâ kuk kor pesar, pur pur, pusar puhr puça pūθra- fyrt
jiwa roh, gan can, giyan, rewan, revan reh, can sā rəvân con rawân jown ro, jân can ravân, jân rūwân, jyân rūwân, jyân urvan- ud
musim semi wesar/usar behar, wehar bihar, behar spərlay vâ:âr əvəsor, bahar bārgāh vəhâr, bâhâr vehâr vasal behār, vehār bahâr wahâr vâhara- θūravâhara-
tinggi berz bilind/berz bilind/berz lwəṛ, ǰəg pilla barz, bılınd borz, bwrz bulənd, bələnd bilen(d) bülünd beleŋ boland / bârz buland, borz bârež barez- bærzond
sepuluh des deh/de deh ləs da da dah da da də da dah dah datha dasa dæs
tiga hirê/hiri sê sê drē so, se se, he sey su, se se sə se se sê hrē çi- θri- ærtæ
desa dewe gund, dêhat, dê, awayî gund kəlay döh, da di dehāt, helk, kallag, dê dih, male, kola di de deh, wis wiž dahyu- vîs-, dahyu- vîs qæw
ingin waştene xwastin, wîstin xwestin ɣ(ʷ)ux̌təl begovastan, jovastan piye loath, loteten xæsən, xæstən bexâsten xastən, vayistən hāse xâstan xwâstan fændyn
air awe/awk, owe, ou aw av obə/ūbə âv, ö ov, wat(dialek Orandia) âp ow, âv ow ou ow âb âb/aw aw âpi avô- don
kapan key key, kengî(Hewlêrî) kengê, kîngê kəla key keyna kadi, ked ken ke key, çüvəxti ke key kay ka čim- kæd
angin va ba, wa (pehlewanî) ba siləi vâ vo gwáth vâ var bād bâd wâd wa vâta- dymgæ / wad
serigala verg gurg, gur lewə, šarmux̌ (šarmuš̥) varg varg gurk vərg verg gürg gorg gorg gurg varka- vehrka birægh
wanita cıni/ceni jin, afret, zindage,gyian jin x̌əd͡za (š̥əd͡za) zeyniye, zenak jen, jiyan jan, jinik zan zan zən zena zan zan žan gǝnā, γnā, ǰaini-, sylgojmag / us
tahun serre sal/sał sal kāl sâl sor, sal sâl sâl sâl sal sāl sâl sâl θard ýâre, sarәd az
ya / tidak ya, heya, ê / nê, ney, ni bełê, a, erê / na, nexêr erê, belê, a / na Hao, ao, wō / na, ya ahan / na ha / ne, na ere, hān / na âhâ,æhæ/na are / nâ həri, hə / nə a, ā / na baleh, ârē, hā / na, née ōhāy / ne hâ / ney yâ / nay, mâ yâ / noit, mâ o / næ
kemarin vızêr dwênê, duêka duho parūn azira, zira, diru zir, zinə zí diru dîruz deydi diru diruz dêrûž diya(ka) zyō znon
Kosakata Zaza Soran Kurmanji Pashtun Tati Talisi Baluchi Gilaki Mazandaran Persia Tat Luri Persia Iran Persia Pertengahan Partia Persia Kuno Avesta Ossetia

Referensi

  1. ^ (Skjærvø 2006)
  2. ^ John R. Perry Iranian Studies Vol. 31, No. 3/4, A Review of the "Encyclopaedia Iranica" (Summer - Autumn, 1998), pp. 517-525
  3. ^ Lassen, Christian. 1936. Die altpersischen Keil-Inschriften von Persepolis. Entzifferung des Alphabets und Erklärung des Inhalts. Bonn: Weber. S. 182.
    This was followed by Wilhelm Geiger in his Grundriss der Iranischen Philologie (1895). Friedrich von Spiegel (1859), Avesta, Engelmann (p. vii) used the spelling Eranian.
  4. ^ Cust, Robert Needham. 1878. A sketch of the modern languages of the East Indies. London: Trübner.
  5. ^ Dani, Ahmad Hasan. 1989. History of northern areas of Pakistan. Historical studies (Pakistan) series. National Institute of Historical and Cultural Research.
    "We distinguish between the Aryan languages of Iran, or Irano-Aryan, and the Aryan languages of India, or Indo-Aryan. For the sake of brevity, Iranian is commonly used instead of Irano-Aryan".
  6. ^ Lazard, Gilbert. 1977. Preface in: Oranskij, Iosif M. Les langues iraniennes. Traduit par Joyce Blau.
  7. ^ Schmitt, Rüdiger. 1994. Sprachzeugnisse alt- und mitteliranischer Sprachen in Afghanistan in: Indogermanica et Caucasica. Festschrift für Karl Horst Schmidt zum 65. Geburtstag. Bielmeier, Robert und Reinhard Stempel (Hrg.). De Gruyter. S. 168–196.
  8. ^ Lazard, Gilbert. 1998. Actancy. Empirical approaches to language typology. Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-015670-9, ISBN 978-3-11-015670-6
  9. ^ Roland G. Kent: "Old Persion: Grammar Texts Lexicon". Part I, Chapter I: The Linguistic Setting of Old Persian. American Oriental Society, 1953.
  10. ^ Mary Boyce. 1975. A Reader in Manichaean Middle Persian and Parthian, p. 14.
Kembali kehalaman sebelumnya

Lokasi Pengunjung: 34.229.63.28